40 χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας του Φράνκο στην Ισπανία υποβλήθηκε για πρώτη φορά αγωγή εναντίον ενός αδίστακτου ανακριτή του καθεστώτος. Τα θύματα ζητούν δικαιοσύνη.
Το καλοκαίρι του 1973 πιάσανε τον Λουίς Σουαρέθ-Καρένο. Για τρεις μέρες τον βασάνιζε ο Αντώνιο Γκονθάλες-Πατσέκο, ένας αδίστακτος ανακριτής της δικτατορίας του Φράνκο, γνωστός με το ψευδώνυμο Billy the Kind. Τώρα, μετά από τόσα χρόνια, ο Σουαρέθ-Καρένο κατέθεσε την πρώτη αγωγή εναντίον του Γκονθάλες-Πατσέκο και εναντίον δύο άλλων βασανιστών στο δικαστήριο. «Αυτό είναι ένα μικρό γεγονός αλλά σημαίνει τόσα πολλά, γιατί εμείς στεκόμαστε ενάντια στο σημερινό καθεστώς, το οποίο μας συνιστά απλά να ξεχάσουμε τα εγκλήματα του φρανκισμού. Εδώ πρόκειται για κάτι παραπάνω από την ίδια τη δικαιοσύνη. Προσπαθούμε να εξαλείψουμε το έλλειμμα της δημοκρατίας που υπάρχει. Σήμερα η χώρα μας αρχίζει να ξανακερδίζει την χαμένη της αξιοπρέπεια», επισημαίνει ο Σουαρέθ-Καρένο.
Ρουτίνα τα βασανιστήρια
Ο Λουίς Σουαρέθ-Καρένο, θύμα των βασανιστηρίων την εποχή του Φράνκο
Ο Καρένο διηγείται στη Deutche Welle τις εμπειρίες του από το κρατητήριο, λέγοντας «για τρεις μέρες ήμουν κρατούμενος και με χτυπούσαν. Δεν με άφηναν να κοιμηθώ. Με έπαιρναν συνέχεια από το κελί και με τραβούσαν πάνω-κάτω στα γραφεία και μετά πάλι πίσω για να με αποτελειώσουν. Έχανα τον προσανατολισμό μου από το ξύλο. Ήταν καλοκαίρι και με ανάγκαζαν να φοράω χειμωνιάτικα ρούχα και δεν μου έδιναν νερό. Μετά με χτυπούσαν ξανά και μετά έπρεπε να ανεβώ και να κατέβω πάλι. Όλα αυτά για τρεις μέρες». Τα βασανιστήρια όμως δεν ήταν μόνο σωματικά. «Προσπαθούσαν να μας εξαντλήσουν τελείως, ψάχνοντας τα αδύνατα σημεία μας», αναφέρει ο Καρένο. Όταν συνέλαβαν τη γυναίκα του τελικά κάμφθηκε. Ο μοναδικός τρόπος για να βγει από το κελί ήταν να υπογράψει την ομολογία του.
Η Γιατσίντο Λάρα, η δικηγόρος του Καρένο αναφέρει στη Deutche Welle «το γεγονός ότι ο Αντόνιο Γκονζάλες βασάνιζε τους πολιτικούς αντιφρονούντες έχει αναγνωριστεί. Κανείς δεν το αμφισβητεί. Παλαιότερα όμως το ισπανικό κράτος έθεσε υπό αμφισβήτηση το νομικό πλαίσιο βάσει του οποίου θα μπορούσαν να διωχθούν οι βασανιστές και διέκοψε τις προσπάθειες να δικαστούν οι δράστες».
Αμνηστία και ατιμωρησία
Ο δικτάτορας της Ισπανίας Φρανθίσκο Φράνκο (Μαδρίτη, 15/6/1966)
Στην Ισπανία γιορτάστηκε πρόσφατα η 40ή επέτειος αποκατάστασης της δημοκρατίας. Οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές διεξήχθησαν το 1977 μετά το τέλος της εποχής του Φράνκο. Για τον Καρένο και τη δικηγόρο του ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν οι δομές του παλιού καθεστώτος, οι οποίες και ευθύνονται για το «ενεργό πολιτικό μποϊκοτάζ» όλων των προσπαθειών που γίνονται για να εξεταστούν δικαστικά τα όσα συνέβησαν την εποχή του Φράνκο.
Μέχρι τώρα τα δικαστήρια της Ισπανίας δεν έχουν διερευνήσει τα εγκλήματα για τα οποία κατηγορείται η δικτατορία του Φράνκο. Ο δικαστής Μπαλτάσαρ Γκαρθόν το 2008 ξεκίνησε μία δίκη, η οποία όμως συνάντησε την σθεναρή αντίσταση των συντηρητικών συναδέλφων του. Ο τότε Γενικός Εισαγγελέας Εφετών χαρακτήρισε την προσπάθεια του Γκαρθόν «νομική ανοησία» γιατί το 1977 σε όλα τα υποτιθέμενα εγκλήματα δόθηκε αμνηστία. Ο Γκαρθόν κατηγορήθηκε μάλιστα στο τέλος για παράβαση του νόμου.
Σωρεία αγωγών από τα θύματα της δικτατορίας του Φράνκο
Η Λάρα πιστεύει ωστόσο ότι ο νόμος περί αμνηστίας δεν συνιστά εμπόδιο. Όπως αναφέρει «εμείς εδώ μιλάμε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα οποία δεν σχετίζονται με την αμνηστία. Πρόκειται για αποτρόπαια πράγματα, τα οποία θίγουν τα ανθρώπινα δικαιώματα». Για να υποστηρίξει αυτή τη σχέση καλύτερα, το δικόγραφο της αγωγής συνοδεύεται από μία πραγματογνωμοσύνη που είναι υπογεγραμμένη από τέσσερις ιστορικούς. Την θέση αυτή υποστήριξε και ο Πάμπλο ντε Γκρέιφ, ο ειδικός εντεταλμένος του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το 2014 εξήγησε ότι «ο νόμος περί αμνηστίας δεν συνάδει με τις διεθνείς υποχρεώσεις της Ισπανίας που συμπεριλαμβάνουν και τη διεθνή σύμβαση σχετικά με τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα».
Το 2008 τα θύματα συνέχισαν μεμονωμένα ή ομαδικά τις προσπάθειες με μηνύσεις επικαλούμενα το διεθνές δίκαιο. Στο Μπουένος Άιρες κατατέθηκαν ομαδικές αγωγές εναντίον βασανιστών και υψηλόβαθμων αξιωματικών, μέσα στους οποίους ήταν και ο Γκονθάλεθ Πατσέκο. Το 2010 η αργεντινή δικαστής Μαρία Σερνίνι ζήτησε την έκδοσή τους. Η ισπανική δικαιοσύνη ωστόσο αρνήθηκε να τους παραδώσει με την αιτιολογία ότι οι κατηγορίες δεν σχετίζονταν με εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Οι δικηγόροι του Καρένο επικρίνουν την παθητική στάση που κρατά η ισπανική δικαιοσύνη μετά την απόρριψη της έκδοσης. «Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο όταν ένα κράτος απορρίψει την έκδοση υπόπτων που κατηγορούνται για ένα έγκλημα που αφορά το διεθνές δίκαιο, έχει την υποχρέωση να δικάσει το ίδιο τους κατηγορούμενους», αναφέρει η Λάρα. Ο Καρένο παρά τους φόβους του παραμένει αισιόδοξος.
Σαντιάγκο Σαέθ / Νατάσα Κουκουγιάννη
