Του Αθανασίου Δάλλα ΑΡΧΕΙΟ ΚΩΣΤΑ ΚΟΚΚΑ
-------------------------------------- ----------------------------------------
1. Το γήπεδο “ατ – παζάρ”
Στο οικόπεδο όπου στεγάζεται το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Ιωαννιτών υπήρχε, επί τουρκοκρατίας, το τζαμί Τσεκούρ και οι μουσουλμανικοί Μεντρεσέδες (ιερατικές σχολές), τα ερείπια των οποίων σώζονται μέχρι τις ημέρες μας. Δίπλα απ’ αυτό το χώρο, προς τα νότια, υπήρχε ένα οικόπεδο όπου γίνονταν το εμπόριο των αλόγων γι αυτό ο χώρος αυτός ήταν γνωστός με το όνομα ”ατ παζάρ”, που στα τουρκικά σημαίνει αλογοπάζαρο. Στον ίδιο χώρο, που περικλείεται σήμερα από τις οδούς Αγίας Μαρίνας, Σόλωνος και Τσιρογιάννη πραγματοποιείται στις μέρες μας η Λαϊκή Αγορά της Αγίας Μαρίνας.
Φαίνεται ότι πριν από την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, το 1913, ο χώρος του ”ατ παζάρ” διετίθετο και για την πραγματοποίηση διάφορων δημοσίων εκδηλώσεων όπως π.χ. οι Γυμναστικές Επιδείξεις της Ζωσιμαίας. Αμέσως μετά την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό ο χώρος αυτός διαμορφώθηκε κατάλληλα ώστε να μπορεί να φιλοξενεί αγώνες κλασσικού αθλητισμού, όχι όμως και αγώνες ποδοσφαίρου.
Το γήπεδο αυτό ανακηρύχθηκε επίσημα σε “ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟΝ ΣΤΡΑΤΟΥ & ΔΗΜΟΥ” γεγονός το οποίο μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι η σχετική πρωτοβουλία για διαμόρφωση του χώρου σε αθλητικό γήπεδο ελήφθη από τον Στρατό και το Δήμο Ιωαννιτών, οι οποίοι προφανώς θα κατέβαλαν και τη αντίστοιχη δαπάνη διαμόρφωσης.
1η Οκτωβρίου 1924 – Διεξαγωγή στρατιωτικών αγώνων, παρουσία πλήθους θεατών, στον ελεύθερο χώρο μπροστά από το τζαμί Τσεκούρ (γήπεδο του "Ατ παζάρ"
Στην είσοδο του χώρου είναι αναρτημένη η πινακίδα με το όνομα του σταδίου: ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΟΝ ΣΤΡΑΤΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΥ. Στο συγκεκριμένο στάδιο ετελούντο, από το 1918 μέχρι το 1940 (τουλάχιστον), Γυμναστικές επιδείξεις των σχολείων, οι αγώνες στίβου της πόλεως και Πανηπειρωτικοί αγώνες στίβου. Στη φωτογραφία αυτή του 1929 απεικονίζεται η εκκίνηση αθλητών μεγάλων αποστάσεων (5.000 μέτρων ήι 10.000 μέτρων)
2. Το ποδοσφαιρικό γήπεδο “Κίσλα’’
Όταν ιδρύθηκε το πρώτο αθλητικό σωματείο, ο ΗΡΑΚΛΗΣ, δεν υπήρχε στα Γιάννινα γήπεδο κατάλληλο για να φιλοξενήσει ποδοσφαιρικούς αγώνες. Στον Ακραίο, εκεί που βρίσκεται σήμερα το στρατόπεδο της VIII Μεραρχίας “Χαράλαμπος Κατσιμήτρος”, υπήρχε ένα χωράφι στη θέση “Κίσλα’’ όπου ο ΗΡΑΚΛΗΣ έδωσε ορισμένους αγώνες. Φυσικά εκεί θα πρέπει να αγωνίζονταν μεταξύ τους και οι μεμονωμένες ομάδες πολιτών ή οι ομάδες των διαφόρων στρατιωτικών μονάδων.
Δεν διασώζεται καμμία φωτογραφία του γηπέδου, πλην όμως μας επιτρέπεται να πιθανολογήσουμε ότι, οι πιο παλιές – χρονολογικά – φωτογραφίες που διαθέτουμε (ΗΡΑΚΛΗΣ και ΠΥΡΡΟΣ – 1925) πρέπει να τραβήχτηκαν στο χωράφι “Κίσλα’’, το οποίο δικαιωματικά παίρνει τον τίτλο του πρώτου ποδοσφαιρικού γηπέδου των Ιωαννίνων.
3. Γήπεδο Πλατείας Ομονοίας
Ο χώρος πίσω από το Στρατηγείο της VΙΙΙης Μεραρχίας, εκεί όπου σήμερα εκτείνεται ένα μικρό πάρκο (Λιθαρίτσια), ήταν οι παλιοί στρατώνες. Μεταξύ των στρατώνων και των ερειπίων παλιών παλατιών (σεράγια) που υπήρχαν εκεί, εκτείνονταν μια μεγάλη πλατεία η οποία λεγόταν πλατεία Ομονοίας.
Όπως προαναφέραμε, ο στρατός συμμετείχε ενεργά στα αθλητικά δρώμενα της πόλης των Ιωαννίνων. Εκεί λοιπόν, στήθηκαν από το στρατό δύο ξύλινα γκολπόστ, συναρμολογήθηκε μία πρόχειρη ξύλινη παράγκα που χρησιμοποιούνταν σαν αποδυτήρια των αθλητών και με τον τρόπο αυτό δημιουργήθηκε στο κέντρο της πόλης ένα σύγχρονο γήπεδο ποδοσφαίρου, τηρουμένων βέβαια των αναλογιών εκείνης της εποχής.
Το γήπεδο αυτό πρέπει να δημιουργήθηκε το 1925, και ίσως η δημιουργία του να αποτέλεσε και το ουσιαστικό κίνητρο για την απόσπαση του ποδοσφαιρικού τμήματος του ΗΡΑΚΛΗ και για την ίδρυση του ΠΥΡΡΟΥ. Πάντως η πρώτη φωτογραφία ποδοσφαιρικού αγώνα στο νέο γήπεδο της πλατείας Ομονοίας με βεβαιωμένη χρονολογία είναι μία φωτογραφία του 1930. Κατά συνέπεια μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι το συγκεκριμένο γήπεδο δημιουργήθηκε μεταξύ των ετών 1925 και 1930. Οι ποδοσφαιρικοί αγώνες και γενικώς οι αθλητικές εκδηλώσεις, διεξαγόταν σ’ αυτό το χώρο μέχρι το 1936.
Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο συγκεκριμένος χώρος είχε πολλαπλές χρήσεις και πραγματοποιούνταν εκεί, μέχρι και την δεκαετία του 1960, δοξολογίες, καταθέσεις στεφάνων, παρελάσεις και άλλες εκδηλώσεις.
Διεξαγωγή αθλητικών αγώνων στο γήπεδο του «Ατ παζάρ». Στο βάθος διακρίνονται οι στρατώνες στα Λιθαρίτσα. Η πλατεία Ομονοίας καταλάμβανε το χώρο ανάμεσα από τους στρατώνες και τα 2 κυπαρίσσια που απεικονίζονται στη δεξιά πλευρά της εικόνας
Αγώνας ποδοσφαίρου στο γήπεδο της πλατείας Ομονοίας (1931), μεταξύ του ΠΥΡΡΟΥ και της Μικτής Δασκάλων (σκόρ 6-1), παρουσία πολλών φιλάθλων. Διακρίνεται ο τερματοφύλακας του ΠΥΡΡΟΥ Ιωάννης Νούσιας. Στο βάθος διακρίνεται το κτίριο του στρατοπέδου της VIII Μεραρχίας
4. Το στάδιο “Χότζα’’Το 1934, μετά από πρόταση του γιατρού (χειρουργού) Περικλή Γιαννή και τις άοκνες και πείσμονες προσπάθειες του τότε Μητροπολίτη Ιωαννίνων και αργότερα Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Σπυρίδωνος (Βλάχου), οι αθλητικές εγκαταστάσεις μεταφέρθηκαν στη θέση όπου βρίσκεται σήμερα το Εθνικό στάδιο των “Ζωσιμάδων”.Στην περιοχή αυτή υπήρχε τότε ένας εκτεταμένος χώρος ο λεγόμενος «το χωράφι του Χότζα», που προφανώς ανήκε κάποτε σε κάποιο Χότζα. Μετά από τις μετρήσεις που έγιναν, αποδείχτηκε ότι το χωράφι του Χότζα ήταν μικρό και δεν μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες ενός μόνιμου σταδίου της πόλης. Τότε ο Μητροπολίτης Σπυρίδων επισκέφτηκε αυτοπροσώπως την περιοχή η οποία περιστοιχιζόταν από φτωχά μικρόσπιτα τα οποία διέθεταν μικρούς κήπους και χωραφάκια. Με φλογερά πατριωτικά λόγια έπεισε τους περίοικους του γηπέδου αυτού, να παραχωρήσουν ένα μέρος των ιδιοκτησιών τους ώστε να αυξηθεί η έκταση του γηπέδου σε τλετοιο βαθμό ώστε να καλύπτονται οι ελάχιστες απαιτήσεις για την δημιουργία ενός αξιοπρεπούς σταδίου, όπου θα γυμναζόταν η νεολαία μας.
Τα έργα διαμόρφωσης του νέου σταδίου άρχισαν το 1934 και το 1936 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια του.
Θεμελίωση του σταδίου το 1934, παρουσία του Μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνος και του Γενικού Γραμματέα Γενικής Διοίκησης Ηπείρου κ. Κωνσταντίνου Φιλοσοφόπουλου.
Οι παράγοντες, Ιωάννης Παπασταύρος, Περικλής Γιαννής, Γεώργιος Πουτέτσης, Δημήτριος Δερδεράκης, Απόστολος Βερτόδουλος και Δημήτριος Φλίνδρης προσέφεραν, όσον ολίγοι, στον αθλητισμό των Ιωαννίνων. Οι εικονιζόμενοι παρακολουθούν την εξέλιξη των έργων κατασκευής του νέου σταδίου (η φωτογραφία πρέπει να είναι του 1934 ή 1935 και όχι του 1936, όπως αναγράφεται)
Ο πρώτος αγώνας στο «γήπεδο Χότζα» μεταξύ των ομάδων ΑΒΕΡΩΦ και ΑΤΡΟΜΗΤΟΣ. Οι δύο ομάδες παρατεταγμένες προ των επισήμων, με επικεφαλής του αρχηγούς τους Πασχαλάκη και Δανάκα. Ο Πρόεδρος του ΑΒΕΡΩΦ Βασίλειος Κυρκόπουλος (Συμβολαιογράφος) ομιλεί πριν από την έναρξη του αγώνα.
Στη Νότια πλευρά του σταδίου υπήρχε μια βαλανιδιά στην οποία, το καλοκαίρι, φώλιαζαν πελαργοί.
5. Εθνικό Στάδιο «ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ’’
Στην αρχή η Μητρόπολη (ή μάλλον για να είμαστε πιο ακριβείς, τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων και ιδιαίτερα η Μορφωτική Επιτροπή που διαχειρίζονταν τους πόρους υπέρ της Ζωσιμαίας Σχολής – Άρθρο Ε’ της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά) διέθεσε αρκετά χρήματα για την περίφραξη του νέου σταδίου χτίζοντας ένα τεράστιο πέτρινο τοίχο ολόγυρα. Λίγο αργότερα, περί το 1960 με απόφαση του Μητροπολίτη Ιωαννίνων και με κονδύλια που εκταμιεύτηκαν – κατά πάσα πιθανότητα – από το ταμείο της Μορφωτικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά χτίστηκε στη βόρεια μεγάλη πλευρά του σταδίου μια κερκίδα χωρητικότητας περίπου πεντακοσίων θεατών. Επειδή μέχρι τότε δεν υπήρχαν επίσημοι τίτλοι ιδιοκτησίας του γηπέδου ούτε επίσημα συμβόλαια παραχώρησης γης, η πράξη αυτή της Μητροπόλεως ερμηνεύτηκε ως πράξη που απέβλεπε στην de facto κατοχύρωση της ιδιοκτησίας του σταδίου.
Αυτό το ερμαφρόδιτο ιδιοκτησιακό καθεστώς διατηρήθηκε μέχρι την περίοδο της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967 – 1974). Περί το 1970 επισκέφθηκε τα Γιάννινα ο τότε Γενικός Γραμματέας Αθλητισμού Κωνσταντίνος Ασλανίδης, ο οποίος εντυπωσιάστηκε βλέποντας τον τεράστιο αυτό χώρο στη μέση της πόλης και ζήτησε να γίνει αμέσως μία μελέτη κατασκευής ενός σταδίου αντάξιου της ιστορικής πόλης των Ιωαννίνων.
Όπως ήταν φυσικό τέθηκε θέμα ιδιοκτησίας του γηπέδου, διότι δεν ήταν δυνατόν να εκταμιεύονται, από τη Γενική Γραμματεία Αθλητισμού, χρήματα για την κατασκευή του σταδίου που ιδιοκτησιακά θα ανήκε σε άλλο νομικό πρόσωπο (Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων). Τελικά ο Γ.Γ. Κωνσταντίνος Ασλανίδης αποφάσισε να αγοραστεί όλη η έκταση από το κράτος και έτσι το θέμα έληξε οριστικά.
Στο συγκεκριμένο αθλητικό κέντρο δόθηκε το όνομα “ΕΘΝΙΚΟ ΣΤΑΔΙΟ – ΟΙ ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ” για δύο λόγους:
για να τιμηθεί η μνήμη των Εθνικών Ευεργετών, Αδελφών Ζωσιμάδων και
για αναγνώριση της σημαντικής οικονομικής συνεισφοράς του Κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά, υπέρ της διαμόρφωσης του μεγαλύτερου αθλητικού σταδίου της πόλης των Ιωαννίνων
Στη φωτογραφία του 1963 φαίνεται ο μαντρότοιχος που όριζε τα όρια του σταδίου καθώς και η κερκίδα που είχε χτιστεί, γύρω στο 1960, στη βόρεια πλευρά του γηπέδου
Συντάκτης: Αθανάσιος Δάλλας
