Τους εκτελεσθέντες στο Σταυράκι τίμησε ο Δήμος Ιωαννιτών

  

Σε μια λιτή αλλά συγκινητική τελετή στο μνημείο Σταυρακίου, ο Δήμος Ιωαννιτών τίμησε σήμερα το πρωί τη μνήμη των συμπολιτών μας που εκτελέστηκαν το καλοκαίρι του 1948, στις περιβόητες δίκες «παρωδία» που σημάδεψαν την ιστορία της «μικρής μας πόλης», όταν η Ελλάδα σπαράσσονταν από τον εμφύλιο πόλεμο.

Φέτος συμπληρώθηκαν 68 χρόνια από εκείνο το καλοκαίρι όπου τρεις μεγάλες δίκες παρωδία στήθηκαν στα έκτακτα Στρατοδικεία των Ιωαννίνων - γνωστές ως «υπόθεση Φαρίδη», «δίκη της Πρίντζου», «δίκη των γιατρών»- οι οποίες οδήγησαν μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα νέους και νέες. Οι 16 εκτελέστηκαν στο Σταυράκι σε τρεις ομάδες, στις 27 Ιουλίου, στις 9 και 10 Αυγούστου. Ανάμεσα του η Ευτυχία Πρίντζου, τότε Γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΚΚΕ. 

Ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, Θωμάς Μπέγκας, στην ομιλία του υπενθύμισε τα ιστορικά γεγονότα της εποχής, και τόνισε μεταξύ άλλων πως:

«Είμαστε σήμερα εδώ για να αποτίσουμε φόρο τιμής στους συμπολίτες μας που εκτελέστηκαν σε μια ταραγμένη περίοδο της πατρίδας μας. Κι έχουμε για άλλη μία φορά την ευκαιρία να αντικρύσουμε το μνημείο που ανεγέρθηκε στη μνήμη τους. Για να μας θυμίζει όχι μόνο τη δική τους θυσία, αλλά και τον πόνο και τη δυστυχία που φέρνει ο εθνικός διχασμός.

Και για να μας υπενθυμίζει – γιατί μάλλον πολύ συχνά το ξεχνάμε- ότι η ενότητα και η εθνική ομοψυχία είναι αναγκαίες συνθήκες για ένα λαό που προσπαθεί να σταθεί όρθιος σε μια αντίξοη εποχή».

Στο «προσκλητήριο νεκρών» διαβάστηκαν τα ονόματα των εκτελεσθέντων το καλοκαίρι του ’48: Ευτυχία Πρίντζου, Κώστας Ράπτης, Άγγελος Χατζής, Χρήστος Πρέντζας, Ελπινίκη Μπίττη, Απόστολος Μπίττης, Βαγγέλης Ευαγγελίδης, Τιμολέων Ζουρνάς, Απόστολος Χόρδος, Βαγγέλης Χαρίτωνας, Πάνος Μαρνέλης, Κώστας Χρόνης, Κώστας Χολέβας, Γιώργος Στεργίου, Γιάννης Ασπρίδης, Γιάννης Καλαντζής, Βασίλης Καρράς, Ηλίας Μάντζιος, Σοφία Φαρίδου, Αντώνης Κιτσόπουλος.

Παρόντες στο σημερινό μνημόσυνο ήταν μέλη των οικογενειών των εκτελεσθέντων, πολλοί έχοντας μαζί τους τα παιδιά τους τη νεότερη γενιά που τίμησε τη μνήμη των προγόνων τους, όπως επίσης  εκπρόσωποι των αρχών: η βουλευτής Ιωαννίνων κ. Τζούφη, η εκπρόσωπος της Περιφέρειας Ηπείρου κ. Μητροκώστα, ο Αναπληρωτής Πρύτανη κ. Φωτόπουλος.

 Παρόντες επίσης ήταν αρκετοί συμπολίτες, ανάμεσα τους ο Αλέκος Σόφης, ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου το οποίο στις 11 Φεβρουαρίου του 1983 έλαβε την ιστορική απόφαση να ανεγείρει στον τόπο της θυσίας στο Σταυράκι, μνημείο προς τιμή των αγωνιστών που εκτελέστηκαν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948, ο Σπύρος Εργολάβος ο συγγραφέας του βιβλίου που είναι αφιερωμένο στη «δίκη Πρίντζου», ο πρώην Δήμαρχος Φίλιππας Φίλιος και πολλοί νυν και πρώην Δημοτική Σύμβουλοι, καθώς και μέλη αντιστασιακών οργανώσεων.

Μια θλιβερή σελίδα στην ιστορία των Ιωαννίνων

«Η ελληνική ιστορία είναι μια ιστορία γραμμένη με ηρωισμό, θυσίες και αγώνες, αλλά δυστυχώς περιλαμβάνει και σελίδες που γράφτηκαν από τα μίση, τα πάθη και τον αλληλοσπαραγμό του λαού μας και ο εμφύλιος πόλεμος που ακολούθησε τη Γερμανική Κατοχή είναι μια από τις πιο μελανές κηλίδες στην ελληνική ιστορία, αλλά και στην ιστορία της «μικρής μας πόλης». Μια περίοδος μίσους και οδύνης. Εθνικού διχασμού που στοίχισε σε χιλιάδες αθώες ζωές».

Με τα λόγια αυτά ξεκίνησε την ομιλία του ο Δήμαρχος Ιωαννίνων, Θωμάς Μπέγκας, ο οποίος αναφέρθηκε στα ιστορικά γεγονότα της εποχής.

Το καλοκαίρι του 1948 ήταν ένα «μαύρο» καλοκαίρι για τα Γιάννενα. Το κλίμα τρομοκρατίας φτάνει στην κορύφωση του.  Οι μαζικές συλλήψεις, τα απάνθρωπα βασανιστήρια στο κολαστήριο του ΦΙΞ , οι δίκες παρωδία και οι εκτελέσεις αθώων με συνοπτικές διαδικασίες και κατασκευασμένα κατηγορητήρια, σημαδεύουν εκείνο το καλοκαίρι.

Τα Γιάννενα συγκλονίζονται από τρεις μεγάλες δίκες παρωδία στα έκτακτα Στρατοδικεία. Έμειναν στην ιστορία ως «υπόθεση Φαρίδη», «δίκη  Πρίντζου» και «δίκη των γιατρών».

Η Ευτυχία Πρίντζου, γραμματέας της Νομαρχιακής Επιτροπής του ΚΚΕ, έδωσε και το όνομα της στην πιο μεγάλη και πιο δραματική δίκη. Ξεκίνησε στις 8 Ιουλίου 1948 στο Στρατοδικείο που στήθηκε στο κτίριο της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, το οποίο είχε επιταχθεί γι’ αυτό το σκοπό. Συνολικά 115 ήταν οι κατηγορούμενοι σε μια δίκη που κράτησε 15 μέρες.

Τα στοιχεία που υπήρχαν σε βάρος τους ήταν ασήμαντα και αφορούσαν  κυρίως διανομή προκηρύξεων και παράνομο έρανο. Προέρχονταν κυρίως από «ομολογίες» - όπως θεωρήθηκαν – των ίδιων των κατηγορουμένων, που αποσπάστηκαν με τα σκληρά βασανιστήρια και τις κτηνωδίες στα κρατητήρια του ΦΙΞ.  

Στις 23 Ιουλίου του 1948 το Στρατοδικείο  έβγαλε την απόφαση του που καταδίκαζε τους 48 σε θάνατο.  Οι 16 εκτελέστηκαν στο Σταυράκι σε τρεις ομάδες, στις 27 Ιουλίου, στις 9 και 10 Αυγούστου.

Είχε προηγηθεί τον Ιούνιο του ίδιου καλοκαιριού η δίκη παρωδία της Σοφίας Φαρίδου - μητέρας ανήλικου παιδιού - που καταδικάστηκε και στήθηκε μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με άλλους τρεις αγωνιστές. Τον Τάσο Παπαχρηστίδη, το Γιάννη Γάκη και τον Αλέξανδρο Ντόλφη. 

Στη «δίκη των γιατρών» που ξεκίνησε λίγες μέρες μετά τις τελευταίες εκτελέσεις των θανατοποινιτών της «δίκης Πρίντζου» στο Σταυράκι, υπήρξαν καταδίκες σε θάνατο οι οποίες όμως  δεν εκτελέστηκαν, καθώς η βαριά σκιά που άφησε πάνω στην πόλη η υπόθεση Πρίντζου και οι συνθήκες που είχε διαμορφώσει, απέτρεψαν τις νέες εκτελέσεις.

Στην ομιλία του ο κ. Μπέγκας αναφέρθηκε σε δύο σημαντικά στοιχεία της «δίκης Πρίντζου, τα οποία – όπως είπε- «έχουν πολύ μεγάλη σημασία για τη συλλογική μνήμη και την τιμή της πόλης μας»: 

«Μέσα στις συνθήκες φόβου και τρόμου που επικρατούσαν στην πόλη, 125 Γιαννιώτες – αριθμός εκπληκτικός αν αναλογιστούμε τις συνθήκες-  προσήλθαν αυθόρμητα να καταθέσουν υπέρ των κατηγορουμένων ως μάρτυρες υπεράσπισης. Την ίδια  ώρα μετά βίας επιστρατεύτηκαν 8 μάρτυρες κατηγορίας, κυρίως χωροφύλακες.

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Ιωαννίνων κατέβαλλε μεγάλη προσπάθεια να αποτρέψει τις εκτελέσεις κι εξέδωσε ομόφωνο ψήφισμα.

Τόσο τα μέλη του Δικηγορικού Συλλόγου όσο και οι περισσότεροι μάρτυρες υπεράσπισης, δεν προέρχονταν από τον ιδεολογικό χώρο των κατηγορουμένων κι έχει αυτό τη σημασία του -όπως είπα- για την τιμή και τη συλλογική μνήμη της πόλης μας», όπως σημείωσε.

Η δικαίωση και η απόδοση τιμής για τους εκτελεσθέντες εκείνου του καλοκαιριού άργησε να έρθει. Πέρασαν  35 χρόνια και στις 11 Φεβρουαρίου του 1983, με Δήμαρχο τον αείμνηστο Σπύρο Κατσαδήμα,  το Δημοτικό Συμβούλιο Ιωαννίνων, πήρε μια ιστορική απόφαση:

Να κλείσει τον κύκλο της σιωπής. Να ανεγείρει στον τόπο της θυσίας τους στο Σταυράκι, μνημείο προς τιμή των αγωνιστών που εκτελέστηκαν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1948.

Ήταν μια συνεδρίαση όχι χωρίς διαφωνίες και αντιδράσεις. Ενδεικτικό του ότι οι βαθιές και διχαστικές πληγές του εμφυλίου «στοίχειωσαν» για πολλά χρόνια μετά τη λήξη του την ελληνική κοινωνία.

Με εκείνη την ιστορική του απόφαση,  το Δημοτικό Συμβούλιο Ιωαννίνων, έκλεινε - ουσιαστικά και συμβολικά – έναν κύκλο διχασμού.  «Η μέρα τούτη είναι ιστορική. Ο εμφύλιος πόλεμος στην πόλη μας σήμερα λήγει», είπε κλείνοντας τη συνεδρίαση ο τότε πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου, Αλέκος Σόφης.