Δύο εκθέσεις για τον εβραϊσμό των Ιωαννίνων εγκαινιάζονται, στις 23/1, στο Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος (Νίκης 39, Σύνταγμα). Η πρώτη έχει τίτλο «Η εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων - Αντικειμένων μνήμη» και παρουσιάζει πτυχές της ιστορίας και της καθημερινής ζωής της παλιάς ρωμανιώτικης κοινότητας στα Γιάννινα, συνδυάζοντας τις πληροφορίες με φωτογραφικό υλικό και αυθεντικά αντικείμενα από τις συλλογές του Εβραϊκού Μουσείου, καθώς και με πρωτότυπα κειμήλια από συλλογές ιδιωτών.
Η δεύτερη έκθεση τιτλοφορείται «Γιοσέφ Ελιγιά, o ποιητής της λίμνης» και σκοπός της είναι να προσφέρει στους επισκέπτες την ευκαιρία να γνωρίσουν την εποχή, τη ζωή και το έργο του Γιαννιώτη ποιητή και στοχαστή, παραθέτοντας τα ποιήματα και τις μεταφράσεις του.
Ο Ελιγιά, που πέθανε σε ηλικία 31 ετών, γεννήθηκε στα Γιάννινα το 1901 και σπούδασε στο γαλλόφωνο γυμνάσιο της Alliance Israelite. Το 1922 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου εργάστηκε σε ιδιωτικά σχολεία ως καθηγητής των γαλλικών, ενώ το 1930 διορίστηκε καθηγητής της γαλλικής γλώσσας στο γυμνάσιο του Κιλκίς, απ' όπου και το 1931 μεταφέρθηκε εσπευσμένα στην πρωτεύουσα για να πεθάνει από τύφο στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός».
Την ποίηση του Ελιγιά έθρεψαν οι πολιτικές ιδέες, οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις και η κοινωνική ατμόσφαιρα του μεσοπολέμου: από τη μια η γέννηση και ο πολλαπλασιασμός των σοσιαλιστικών κύκλων (από την Αθήνα μέχρι τα Γιάννινα και τη Θεσσαλονίκη) και από την άλλη το αίσθημα της μοναξιάς και της απόγνωσης που καλλιέργησαν με την τέχνη τους ποιητές όπως ο Κ. Γ. Καρυωτάκης.
Τα Γιάννινα της εποχής του Ελιγιά είναι μια πόλη όπου οι Εβραίοι υποφέρουν από τη φτώχεια και τη γενικότερη αναστάτωση την οποία προκάλεσε στην Ελλάδα η Μικρασιατική Καταστροφή. Παράλληλα, όμως, ακριβώς κάτω από αυτές τις τόσο δύσκολες συνθήκες, οι διαχωριστικές γραμμές μεταξύ Εβραίων και χριστιανών μοιάζουν πλέον να υποχωρούν και η προσοχή όλων αρχίζει να στρέφεται στα φλέγοντα κοινωνικά προβλήματα. Ο Ελιγιά θα επηρεαστεί ως ποιητής από το κίνημα των εργατικών διεκδικήσεων ενώ θα βρεθεί κοντά και στους αγώνες των δημοτικιστών. Ο λυρισμός του, πάντως, ενισχυμένος από την καρυωτακική απαισιοδοξία, όπως και από ένα έντονα βιβλικό στοιχείο, θα παραμείνει εν δράσει μέχρι το τέλος.
Δίνοντας διάλεξη σε μια συγκέντρωση των δημοτικιστών στα Γιάννινα, το 1924, ο Ελιγιά θα μιλήσει για την τέχνη, τον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό, θα αναφερθεί στην εβραϊκή παράδοση και θα φτάσει μέχρι τους φιλόσοφους ποιητές της μεσαιωνικής Ισπανίας.
Η βάση από τη οποία εκκινεί είναι ο μαρξισμός, χωρίς, όμως, καμία δογματική αγκύλωση. Ο μαρξιστής, θα υποστηρίξει ο ποιητής (σ.σ. ο Ελιγιά βρήκε μια φιλόξενη θέση και στο «Τέλος της μικρής μας πόλης» του Δημήτρη Χατζή), δεν οφείλει κατ' ανάγκην να πιστέψει πως η τέχνη αποτελεί πιστό αντίγραφο της επαναστατικής ιδεολογίας και πρέπει να είναι σε θέση να εκτιμήσει την καλλιτεχνική δύναμη που κρύβεται στους στίχους τους οποίους έγραψαν ποιητές όπως ο Σολωμός και ο Παλαμάς - όσο και αν εκείνο που ζητάει πάντα ως τελικό αποτέλεσμα είναι η κινητοποίηση της κοινωνικής εγρήγορσης.
Λίγες ημέρες μετά την ομιλία του στους δημοτικιστές των Ιωαννίνων, ο Ελιγιά θα συλληφθεί και θα κλειστεί στη φυλακή. Το μεσοπολεμικό κράτος δεν αστειεύεται με τους δημοτικιστές και τους ιδεολογικούς τους συνοδοιπόρους, αλλά κι ο Ελιγιά δεν θα παρατήσει τα όπλα της τέχνης του, συνεχίζοντας να γράφει ποίηση και πίσω από τα κάγκελα της φυλακής.
ΑΠΕ-ΜΠΕ
Tags
ΗΠΕΙΡΟΣ
