Ένα νέο πρότζεκτ καταγράφει ψηφιακά αρχειακό υλικό με εικόνες από μνημεία της Συρίας και πόλεις που καταστράφηκαν στα χρόνια του εμφυλίου. Τμήμα του παρουσιάζεται στο Μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο.
Ο ήλιος λάμπει και ο ουρανός είναι καταγάλανος πάνω από το τζαμί Ουμαγιάντ στο Χαλέπι. Έτσι κατέγραψε το 2011 ο φωτογράφος Ισάμ Χατζάρ σε μια από τις καθιερωμένες καθημερινές βόλτες του ιστορικό τζαμί της Συρίας, που λίγο αργότερα έμελλε να πέσει κι αυτό θύμα του συριακού εμφυλίου. «Ήταν ένας υπέροχος Ιανουάριος και πήγαινα συχνά βόλτα στο τζαμί» θυμάται ο ίδιος. Οι φωτογραφίες του από το πολύβουο τζαμί και την περίτεχνη εσωτερική αυλή του που έσφυζε από ζωή είναι εντυπωσιακές.
Ο Ισάμ Χατζάρ έχει αναρίθμητες αντίστοιχες φωτογραφίες στο αρχείο του. Φωτογραφίες από την επαρχία της Συρίας πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Σήμερα οι εικόνες από το συριακό παρελθόν έχουν αποκτήσει μεγάλη αξία γιατί αποτυπώνουν την εικόνα μιας χώρας που δεν υπάρχει πια όπως πριν. Στις ίδιες τοποθεσίες υπάρχουν πλέον ερείπια. Πολλά σημαντικά ιστορικά μνημεία της Συρίας από διαφορετικές περιόδους έχουν καταστραφεί ολοσχερώς ή έχουν υποστεί σοβαρές ζημίες, όπως το τζαμί Ουμαγιάντ στο Χαλέπι. Κατέρρευσε το 2013 ενώ μαίνονταν σφοδρές ένοπλες συγκρούσεις στην πόλη.
Ένα τεράστιο ψηφιακό αρχείο
To Xαλέπι με το παμπάλαιο φρούριο και τον μιναρέ του τζαμιού Ουμαγιάντ. Φωτογραφία από το 2001
Ο Ισάμ Χατζάρ, που σήμερα ζει στο Βερολίνο, έχει δωρίσει μερικές από τις φωτογραφίες του στο «Αρχείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Συρίας». Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που βρίσκεται σε εξέλιξη σε συνεργασία με το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης του Βερολίνου και το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Ερευνητές από τη Γερμανία και τη Συρία συλλέγουν από το 2013 φωτογραφίες, βίντεο και άλλες αναφορές καταγράφοντας έτσι σε ένα ψηφιακό αρχείο τους πολιτιστικούς και φυσικούς θησαυρούς της Συρίας. Το υλικό είναι ήδη αχανές: από παλιές φωτογραφίες αρχαιολογικών χώρων μέχρι απλές φωτογραφίες από πόλεις της Συρίας αλλά και την ύπαιθρο. «Τα τελευταία έξι χρόνια έχουμε συλλέξει απίστευτα πολλά στοιχεία» αναφέρει ο καθηγητής Στέφαν Βέμπερ από το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης, που ξεκίνησε το όλο πρότζεκτ προ εξαετίας. Μέχρι σήμερα έχουν συλλεχθεί περί τα 340.000 ντοκουμέντα. Πρόκειται για το πιο ολοκληρωμένο αρχείο για τη Συρία έξω από τα σύνορα της χώρας. «Είναι ένας μοναδικός θησαυρός» αναφέρει ο Βέμπερ.
Τμήμα του αρχείου παρουσιάζεται αυτόν τον καιρό στο Μουσείο της Περγάμου στη γερμανική πρωτεύουσα σε μια έκθεση με τίτλο «Το πολιτιστικό τοπίο της Συρίας: διατήρηση και αρχειοθέτηση εν καιρώ πολέμου». Η έκθεση εστιάζει στη Δαμασκό, το Χαλέπι, τη Ράκα, την Παλμύρα και άλλους αρχαιολογικούς χώρους από την ύστερη ρωμαϊκή και βυζαντινή περίοδο που καταστράφηκαν ολοσχερώς ή εν μέρει τα τελευταία χρόνια. Ενδιαφέρον έχει η παρουσίαση εικόνων από τους ίδιους χώρους πριν και μετά την καταστροφή, όπως για παράδειγμα εικόνες από το φρούριο ή το πολύχρωμο παζάρι στην παλιά πόλη του Χαλεπιού.
Με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον
Η κατεστραμμένη Αψίδα του Θριάμβου της Παλμύρας. Ο συριακός στρατός παρελαύνει μετά την εκδίωξη του ΙΚ
Ωστόσο στόχος της έκθεσης δεν είναι να παρουσιάσει μόνο την καταστροφή αλλά κυρίως να υπογραμμίσει τι έχει απομείνει σήμερα και πώς όλος αυτός ο πλούτος μπορεί να διασωθεί στο μέλλον, όταν πλέον ο πόλεμος θα αποτελεί παρελθόν. Για τον φωτογράφο Ισάμ Χατζάρ, που συμμετέχει στο πρότζεκτ από το 2015, η διαδικασία αυτή δεν είναι εύκολη, αφού φέρει ένα έντονο συγκινησιακό φορτίο. «Όλες αυτές είναι οι αναμνήσεις μου», λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά τονίζοντας ωστόσο ότι παρά τη συναισθηματική φόρτιση ο ίδιος θέλει να συμβάλει όσο καλύτερα μπορεί στη συγκρότηση αυτού του σημαντικού αρχείου. «Θέλω να συμβάλω στην προβολή των πολλών προσώπων της Συρίας. Είναι στόχος ζωής».
Κριστίνα Κούφνερ
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
