Για πρώτη φορά συνεργάτες των συριακών μυστικών υπηρεσιών καλούνται να λογοδοτήσουν σε γερμανικό δικαστήριο. Μετά από πολλά χρόνια τα θύματα αντικρίζουν και πάλι τους βασανιστές τους.
Στο κέντρο του Κόμπλεντς δεσπόζει το επιβλητικό κτίριο του Εφετείου, χτισμένο στις όχθες του Ρήνου. Εδώ, μακριά από τα υπόγεια κελιά της απομόνωσης και των βασανιστηρίων στη Συρία, αρχίζει η πολύκροτη δίκη. Παρά τους περιορισμούς του κορωνοϊού, υπάρχει ένα, περιορισμένο έστω, ακροατήριο, στην αίθουσα 128 του δικαστικού μεγάρου. Για τους μάρτυρες είναι μία δύσκολη στιγμή. Πρέπει να θυμηθούν το παρελθόν, να μιλήσουν γι αυτά που προσπαθούν να απωθήσουν. Για τα βασανιστήρια που πέρασαν, τον πόνο που υπέμειναν, τις ταπεινώσεις που δέχθηκαν. Μήνες ολόκληρους αναμένεται να διαρκέσει η ακροαματική διαδικασία που θα φέρει στο φως περισσότερα στοιχεία για μία απάνθρωπη γραφειοκρατία καταστολής, που δημιουργήθηκε για έναν και μόνο σκοπό: να διατηρηθεί στην εξουσία το καθεστώς Ασάντ, με κάθε τρόπο και με κάθε αντίτιμο.
O 57χρονος συνταγματάρχης Ανβάρ Ρ. είναι ο κύριος κατηγορούμενος στη δίκη του Κόμπλεντς
Υψηλόβαθμο στέλεχος στον μηχανισμό καταστολής ήταν, μεταξύ άλλων, ο 57χρονος συνταγματάρχης Ανβάρ Ρ. Σήμερα είναι ο κύριος κατηγορούμενος στη δίκη του Κόμπλεντς. Διηύθυνε το τμήμα 251 των συριακών μυστικών υπηρεσιών και ήταν υπεύθυνος για την ασφάλεια στη Δαμασκό, την πρωτεύουσα της χώρας. Υφιστάμενός του ήταν ο Εγιάντ Α. Και αυτός καλείται να λογοδοτήσει στο Κόμπλεντς. Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, από τον Απρίλιο του 2011 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2012 είχαν βασανιστεί τουλάχιστον 4.000 κρατούμενοι υπό την καθοδήγηση του Ανβάρ Ρ. Οι καταγγελίες κάνουν λόγο για βιασμούς, κακοποίηση, χτυπήματα, κλωτσιές, ηλεκτροσόκ. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 58 κρατούμενοι δεν άντεξαν τα βασανιστήρια και άφησαν την τελευταία τους πνοή στη φυλακή. Ο Εγιάντ Α. κατηγορείται για συνέργεια σε τουλάχιστον 30 περιπτώσεις βασανισμού.
Η πρώτη δίκη παγκοσμίως για τη Συρία
Μακριά από τα υπόγεια κελιά βασανιστηρίων στη Συρία αρχίζει η πολύκροτη δίκη επί γερμανικού εδάφους
Είναι η πρώτη φορά που καλούνται να λογοδοτήσουν για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στελέχη του καθεστώτος Άσαντ. Και αυτό σε γερμανικό δικαστήριο, με Γερμανούς εισαγγελείς, αν και τα αδικήματα φέρεται να έχουν τελεστεί στη μακρινή Συρία. Η δικαιοδοσία αυτή προκύπτει πλέον από το διεθνές ποινικό δίκαιο, το οποίο θεμελιώνει την αρχή της «οικουμενικής δικαιοδοσίας» για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Σχετικός νόμος ισχύει στη Γερμανία από το 2002 και επιτρέπει στη γερμανική δικαιοσύνη να εκκινήσει έρευνα για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, ακόμη και αν αυτά έχουν τελεστεί εκτός συνόρων, ακόμη και στη περίπτωση που ούτε οι δράστες, ούτε και τα θύματα είχαν γερμανική υπηκοότητα.
Νομικοί που έχουν ερευνήσει τη συγκεκριμένη υπόθεση εκτιμούν ότι το αποδεικτικό υλικό είναι επαρκές. Υπάρχουν μάρτυρες, πολλοί εκ των οποίων τα τελευταία χρόνια είχαν έρθει στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη ζητώντας άσυλο. Στη δίκη του Κόμπλεντς αναμένεται να καταθέσουν 16 άνδρες και γυναίκες, με τη συνδρομή του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τα Συνταγματικά και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ECCHR) με έδρα στο Βερολίνο. Εννέα από αυτούς εμφανίζονται ως πολιτικώς ενάγοντες. Ο ιδρυτής του ECCHR Βόλφγκανγκ Κάλεκ θεωρεί ότι υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις, γιατί «η Συρία είναι το αντίθετο ενός κράτους δικαίου, που λειτουργεί με πολύ συγκεκριμένους κανόνες. Από τη στιγμή που κάποιος ορίζεται επικεφαλής σε μία ‘investigation unit’, δηλαδή μία επιχειρησιακή ομάδα που βασανίζει κρατούμενους, φέρει και ένα μερίδιο ευθύνης, κατά τεκμήριο». Σύμφωνα με τον Κάλεκ η δίκη του Κόμπλεντς δεν είναι παρά «η αρχή μίας προσπάθειας να διερευνηθούν συστηματικά τα εγκλήματα του καθεστώτος Άσαντ και ιδιαίτερα τα μαζικά βασανιστήρια». Οι έρευνες είχαν αρχίσει το 2011 από την Ομοσπονδιακή Εισαγγελία στην Καρλσρούη και αφορούν τουλάχιστον είκοσι υψηλόβαθμα στελέχη του συριακού καθεστώτος. Μεταξύ αυτών είναι ο Τζαμίλ Χασάν, άλλοτε επικεφαλής της Υπηρεσίας Πληροφοριών της πολεμικής αεροπορίας στη Συρία και έμπιστος συνεργάτης του Άσαντ. Εναντίον του εκκρεμεί διεθνές ένταλμα σύλληψης από το 2018.
Ομάδα δράσης «War Crimes»
Η δικαιοδοσία των δικαστικών αρχών του Κόμπλεντς προκύπτει από την αρχή της «οικουμενικής δικαιοδοσίας» για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας
Το αποδεικτικό υλικό έχει συλλέξει η νέα ομάδα εργασίας War Crimes Unit της Γερμανικής Εγκληματολογικής Υπηρεσίας (ΒΚΑ) με έδρα το Μέκενχαϊμ, κοντά στη Βόννη. Όπως επισημαίνουν στελέχη του ΒΚΑ «η Γερμανία δεν μπορεί να αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για εγκληματίες πολέμου». Πολύτιμη βοήθεια στους Γερμανούς ειδικούς παρείχε από τη γειτονική Ολλανδία η Επιτροπή για Διεθνή Δικαιοσύνη και Λογοδοσία (CIJA), η οποία κατάφερε να αποκτήσει και να μελετήσει διεξοδικά εκατοντάδες χιλιάδες απόρρητα έγγραφα του καθεστώτος Άσαντ. Από την πλευρά της η Γερμανία παρείχε οικονομική στήριξη στην CIJA, ενώ, σύμφωνα με την εφημερίδα Die Zeit, στηρίχθηκαν σε υλικό της οργάνωσης προκειμένου να θεμελιώσουν το κατηγορητήριο εναντίον του Anwar R.
Πολυτάραχο βίο έχει πίσω του ο κύριος κατηγορούμενος στη δίκη του Κόμπλεντς. Για πολλά χρόνια έκανε καριέρα στον κρατικό μηχανισμό του Άσαντ, αλλά από το 2012 στρέφεται εναντίον του καθεστώτος, διαφεύγει με την οικογένειά του στο εξωτερικό, συνεργάζεται με αντιστασιακές οργανώσεις, ανδεικνύεται σε ηγετικό στέλεχος της αντιπολίτευσης. Το 2014 φτάνει στη Γερμανία, καταθέτει αίτηση για άσυλο, παίρνει άδεια παραμονής, βρίσκει σπίτι στο Βερολίνο. Γρήγορα απευθύνεται στη γερμανική αστυνομία, υποστηρίζοντας ότι τον καταδιώκουν οι συριακές μυστικές υπηρεσίες. Δέχεται πολλές ερωτήσεις για τον ρόλο του στη Συρία, στις οποίες απαντά με προθυμία. Νομικοί κύκλοι που γνωρίζουν την υπόθεση επισημαίνουν στην DW ότι έδειχνε να μην έχει συναίσθηση των αδικημάτων που διέπραξε και δεν περίμενε να οδηγηθεί στη φυλακή. Κι όμως, μετά από πολύμηνη δικαστική έρευνα, ο Anwar R. συλλαμβάνεται στις 12 Φεβρουαρίου. Ο Βόλφγκανγκ Κάλεκ θεωρεί ότι η πολιτική μεταστροφή του κατηγορουμένου δεν θα τον ωφελήσει ιδιαίτερα στο δικαστήριο. «Είναι αξιοσέβαστο το ότι αποστασιοποιείται πλέον από τα όσα διέπραξε, αλλά προφανώς αυτό δεν μπορεί να αντισταθμίσει το γεγονός ότι θεωρείται υπεύθυνος για 58 θανάτους και 4.000 βασανισμούς κρατουμένων», επισημαίνει.
Ματίας φον Χάιν
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
