Eίναι συχνή παρατήρηση από πολλούς επισκέπτες των Ιωαννίνων, τουλάχιστον από αυτούς που ενημερώθηκαν ότι στο κάστρο των Ιωαννίνων, υπάρχει ο τάφος του Αλή Πασά που δεν αναφέρεται στους τουριστικούς οδηγούς, ή όπου υπάρχει είναι στα «ψιλά» με λίγες λέξεις.
Είτε το θέλουμε είτε όχι, ο Αλή πασάς υπήρξε μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, που έγραψε την δική του ιστορία, προσφέροντας θετικές και αρνητικές υπηρεσίες στα Γιάννινα. Σίγουρα όμως ανέδειξε τα Γιάννινα κάνοντας την πόλη γνωστή σε όλη την Ευρώπη, ενώ με την πανουργία του, προκαλούσε συνεχείς «πονοκεφάλους» σε ηγέτες της εποχής.
Σε όλο τον κόσμο, ο τάφος ενός ηγέτη σαν τον Αλή πασά, θα ήταν ένας σημαντικός πόλος μεγάλης επισκεψιμότητας τουριστών, αφού το όνομά του, είτε μας αρέσει, είτε όχι είναι πασίγνωστο και το ενδιαφέρον μεγάλο.
Στα Γιάννινα όμως, ο τάφος του Αλή πασά, είναι μεν ευδιάκριτος λόγω του μεγέθους του, αλλά μηδενικά αξιοποιημένος και σχεδόν εγκαταλελειμμένος.
Δεν συνέβαινε όμως το ίδιο μέχρι το 1940 τουλάχιστον, όταν όλοι οι επισκέπτες των Ιωανίνων, προσωπικότητες και απλοί πολίτες, δεν έφευγαν από τα Γιάννινα, αν δεν επισκέπτονταν τον τάφο και δεν έβγαζαν μια αναμνηστική φωτογραφία. Και λέμε μέχρι το 1940, όταν άγνωστοι έκλεψαν το σιδερένιο κιγκλίδωμα του ιδιαίτερα μεγαλοπρεπή τάφου, το οποίο μετά από χρόνια αντικαταστάθηκε από νέο πιστό αντίγραφο του παλιού, αλλά στο διάστημα αυτό, δεν υπήρχε επισκεψιμότητα…
φωτο: 1920..αναμνηστική φωτο, μπροστά στον τάφο του Αλή Πασά. πριν κλαπεί αργότερα το σιδερένιο κιγκλίδωμα
Μέσα στον χώρο λοιπόν, της ακρόπολης του «Ιτς Καλε» και μπροστά από το Φετιχιέ τζαμί, βρίσκεται ο οικογενειακός τάφος του Αλή Πασά. Εκεί μέσα θάφτηκε, το 1822, το ακέφαλο σώμα του. Στο ίδιο χώρο, σύμφωνα με όσα γράφει ο Κώστας Φωτόπουλος, είχε θαφτεί το 1822 και η Γκιουλσού Χανούμ, κόρη του Καπλάν Πασά του Δελβίνου και γυναίκα του Αλή. Στον ίδιο τάφο στις ανασκαφές του 1970 βρέθηκε ότι, ήταν θαμμένο και ένα μικρό παιδί, αγνώστου ταυτότητας, πιθανότατα εγγονός του Αλή.
Μάλιστα στον τάφο υπήρχε και επιγραφή που ανέφερε: «Ας έχει ζωή η υψηλή οικογένεια της, διότι ελύπησε τον αρχηγόν Αλή Πασά».
Η πλάκα αυτή φαίνεται ότι χάθηκε μαζί με τα κάγκελα που υπήρχαν γύρω από το μνημείο την περίοδο της κατοχής.
Σχετικά με τον τάφο…Πρόκειται για μνημείο ορθογώνιας κάτοψης, που είναι χωρισμένο σε δύο τμήματα. Στο πρώτο βρίσκονται οι τάφοι. Αναμφίβολα, η αρχική κατασκευή του τάφου, όπου βρισκόταν το ακέφαλο σώμα του Αλή, ήταν ιδιαίτερα μεγαλόπρεπη και εντυπωσιακή. Το υπάρχον σιδερένιο κιγκλίδωμα , αποτελεί απομίμηση του αυθεντικού σφυρήλατου κιγκλιδώματος, που σώζονταν ως το 1940 περίπου.
Ο Αλή Πασάς σκοτώθηκε την 5η Φεβρουαρίου 1822. Από το άψυχο κορμί του έκοψαν το κεφάλι του για να το στείλουν στον Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη.
Η κεφαλή του έφτασε στην Μεγάλη Πύλη στις 23 Φεβρουαρίου 1822, εκτέθηκε στο σεράϊ και τελικά θάφτηκε στην Πόλη, στο νεκροταφείο που βρίσκονταν έξω από τα τείχη, κοντά στην Πύλη της Σηλυβρίας, στον ίδιο τάφο με τις κεφαλές των γιων Μουχτάρ, Βελή και Σαλήχ και του εγγονού του Μεχμέτ.
Το κεφάλι του Αλή
Το κεφάλι αφού ,κατά πάγια παράδοση των Οθωμανών, κρεμάστηκε έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης( που κατασκεύασε ο Μέγας Θεοδόσιος ) κοντά στη Πύλη της Σηλυβρίας, μαζί με αυτών των δύο γιών του που είχαν στο μεταξύ εξοριστεί στην πόλη της Μικράς Ασίας Κιουτάχεια. Τα κεφάλια, χωρίς τα σώματα, τάφηκαν σε παρακείμενο οθωμανικό νεκροταφείο με το όνομα Ayvalik ( το οποίο ακόμη υπάρχει ) στο τότε χωριό Zeytinburnu ,ενώ σήμερα Δήμος της Κων/πολης ,το οποίο βρίσκεται απέναντι από το Επταπύργιο και γύρω από τη Ι.Μ. Ζωοδόχου Πηγής και το θαυματουργό της Αγίασμα / Λούσμα Μπαλουκλή .
ΦΩΤΟ: Η έκθεση της κεφαλής του Αλή Πασά στην αυλή του παλατιού...
Τα χρόνια πέρασαν, τα νεκροταφεία γέμισαν τάφους και το ιστορικό νεκροταφείο στο οποίο ήταν θαμμένοι οι Οθωμανοί ξεχάστηκε .
Τα τελευταία χρόνια ( 2006-7 ) ένας Γερμανός ιστορικός ανακάλυψε τον τάφο του Αλή Πασά διαβάζοντας την επιτύμβια στήλη και από τότε ήρθε το θέμα στο προσκήνιο.
Σημειωτέον ότι η στήλη είχε, σύμφωνα με τη μουσουλμανική παράδοση και ένα καβούκι ( kallavi kavuk ) στο πάνω μέρος, σαν σημάδι του τίτλου του Αλή Πασά (σημ.οι τάφοι των τιτλούχων μουσουλμάνων διακοσμούνται με σαρίκια ή άλλα καλύμματα της κεφαλής κάτι που δεν υπάρχει στη Χριστιανιακή .Θρησκεία ).
ΦΩΤΟ: Ο ΤΑΦΟΣ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ (ΧΑΛΚΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ GEORGE HAWKINS – ΣΥΛΛΟΓΗ Α. ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ)
Ο Δήμος Zeytinburnu λαμβάνοντας την πληροφορία έσπευσε στο ξεχασμένο νεκροταφείο Ayvalik και ανακάλυψε ,με τη βοήθεια του Καθηγητή Θεολογίας του Πανεπιστημίου της Γιάλοβας Δρ.Suleyman Berk 3.500 ιστορικούς τάφους ! Μεταξύ αυτών και τον τάφο του Αλή Πασά,των δύο γιών και του εγγονού του ! Αφού φυσικά διάβασε τις επιγραφές με τα αραβικά γράμματα.
Ακολουθούν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης κ.λ. που διαρκούν 2-3 χρόνια.
Ακολουθούν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης κ.λ. που διαρκούν 2-3 χρόνια.
Η ΤΑΦΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ
Στο βιβλίο του Αναστασίου Παπασταύρου «Αλή Πασάς, από λήσταρχος ηγεμόνας» περιγράφεται το τελετουργικό μέρος της ταφής του σώματος του ηττημένου ηγεμόνα:.
«Ο Χουρσίτ έμεινε κατάπληκτος όταν διαπίστωσε ότι οι πρώην στρατιώτες του Αλή θρηνούσαν για το χαμό του άλλοτε αφεντικού τους. Όπως γράφει ο Pouqueville «…. καθ’ όλην την μετά το θάνατο του Αλή νύχτα, οι Τόσκηδες και οι άλλες αλβανικές φυλές, αγρύπνησαν στο άψυχο σώμα του, συνθέτοντας πρόχειρα μοιρολόγια, που εξυμνούσαν τις αρετές του». Φοβούμενος λοιπόν ο Χουρσίτ τις αντιδράσεις των άγριων πολεμιστών, έδωσε εντολή να ταφεί το ακέφαλο πτώμα του Αλή με βασιλικές τιμές.
Έτσι την επόμενη μέρα έπλυναν και στόλισαν το σώμα του. Στη συνέχεια το τοποθέτησαν σε φέρετρο «… περικαλυφθέντος δια των πολυτιμοτέρων κασμηρίων των Ινδιών». Πάνω έβαλαν το λοφίο που φορούσε στις επίσημες τελετές, Έκοψαν τη χαίτη του αλόγου του και την κάλυψαν με ύφασμα πορφύρας, από τις προεξοχές του οποίου κρέμασαν το σπαθί του και τα παράσημα του. Της πομπής προηγούνταν αξιωματούχοι, οι οποίοι έφεραν τις τρεις ιππουρίδες (ουρές αλόγων) που δήλωναν τον βαθμό του.
Την τελετουργική ευθύνη της κηδείας είχε ο »σελήμ -αγάς» (αξιωματικός επωμισμένος να αποδίδει τα πρέποντα στον υψηλό νεκρό), που οδηγούσε τη νεκρική πομπή, η οποία περιβάλλονταν από δεκάδες μοιρολογήτριες «… των οποίων οι κοπετοί και οι θρήνοι επλήρουν τα αντηχούντα ερείπια των Ιωαννίνων ….», όπως αναφέρει ο Pouqueville, που δεν ήταν μεν παρών στα γεγονότα, όμως είχε πλήρη ενημέρωση για όλα και τα κατέγραψε στα έργα που εξέδωσε μετά το θάνατο του Αλή Πασά.
Η πομπή μπήκε στο Κάστρο από την κεντρική πύλη, αριστερά και δεξιά της οποίας ήταν παρατεταγμένη η φρουρά, για να αποδώσει στο νεκρό στρατιωτικές τιμές. Το φέρετρο καλύφθηκε με «ψάθα» και τοποθετήθηκε στον οικογενειακό τάφο του Βεζύρη, δίπλα από τη σύζυγο του Εμινέ. Τότε προσήλθε, κατά την θρησκευτική δοξασία των μωαμεθανών, ιμάμης ο οποίος ανήγγειλε ότι «ο Αλής Τεπελενλής Βελή Ζαδές αναπαύεται εν ειρήνη». Τραγική φιγούρα στην νεκρώσιμη τελετή η Βασιλική. ==========================================================
Το εικονιζόμενο διαμάντι, The Spoonmaker's Diamond,που εκτίθεται σήμερα στο Τοπ Καπί, λέγεται πως συμπεριλαμβανόταν στους θησαυρούς του Αλή Πασά.
---------------------------------------------------------------------------------------------
Βέβαια για τον Αλή Πασά, έχουν γραφεί τόμοι βιβλίων, υπάρχουν εκατοντάδες αναφορές ιστορικών και περιηγητών, τα τελευταία χρόνια χιλιάδες επισκέπτονται το μουσείο που ιδρύθηκε στο Νησί, αλλά ανεκμετάλλευτος τουριστικά παραμένει ο μεγαλοπρεπής τάφος του στο κάστρο. Κι όμως η επισκεψιμότητα θα ήταν τεράστια με την ανάλογη προβολή του, αλλά και με τον ευπρεπισμό του χώρου και την πρόσθεση ενημερωτικών στοιχείων.
Τα Γιάννινα ποντάρουν στον τουρισμό, αλλά αφήνουν ανεκμετάλλευτο, το καλύτερο κομμάτι. Πόσο μάλλον που σήμερα και σε απόσταση αναπνοής, λειτουργούν δύο αξιόλογα μουσεία, οι επισκέπτες των οποίων περνούν δίπλα απο τον τάφο του Αλή, χωρίς να γνωρίζουν την ύπαρξή του...
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΟΥΣΗΣ
