“Στη ζωή μου δεν έφαγα τόσο τυρί, όσο εκείνο που μας έδινε η «UΝRRΑ». Έκοβα κάτι τεράστια κομμάτια από το κίτρινο τυρί και χόρταινα…Μέσα στην πείνα στhν μετά την κατοχή περίοδο μας φαίνονταν σαν νέκταρ. Ήταν σε μεγάλα στρογγυλά δοχεία κλεισμένα σαν κονσέρβα και τα έφερναν από την Αμερική…. Ποτέ δεν έμαθα από τι ήταν φτιαγμένο. Άλλοι έλεγαν από αγελαδινό γάλα, άλλοι από φυτικά έλαια με διάφορα άλλα υλικά. Ήταν όμως νοστιμότατο…».
Ο μπαρμπα-Γιάννης, 87 χρόνων σήμερα, έζησε στο χωριό του κοντά στα Γιάννινα και την περίοδο της UΝRRA … Έφαγε το περιβόητο κίτρινο τυρί της κονσέρβας, φόρεσε τα μεταχειρισμένα ρούχα που έστελναν από την Αμερική κυρίως, φόρεσε επιτέλους ζεστά παπούτσια και πέταξε τα χιλιομπαλωμένα και τρύπια δικά του, έβαλε ζάχαρι πάνω στο ψωμί του, γεύτηκε τις κονσέρβες κρέατος… .
Ήταν μόνο 16 χρόνων την περίοδο της UNRRA και ακόμη δεν μπορούσε να συνέλθει από την πείνα της κατοχής, από την οποία όμως επέζησε, σε αντίθεση με χιλιάδες άλλους Έλληνες.
Η συζήτηση άνοιξε τυχαία όταν ένας 5χρονος μπόμπιρας δεν ήθελε να φάει το τόστ που πιεστικά του έδινε η γιαγιά του… Στην καφετέρια στους Αμπελόκηπους στο διπλανό τραπέζι κάθονταν ο μπαρμπα Γιάννης που χαμογελαστά αλλά δυνατά είπε::
«Ααα ρε μπαγασάκο. Δεν έζησες στην κατοχή και στην περίοδο της UNRRA και θα σου έλεγα εγώ αν θα έλεγες όχι και μάλιστα σε ζεστό τόστ…».
Εντάξει για την κατοχή είχαμε ακούσει αλλά μας παραξένεψε η λέξη UNRRA.
Η UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration) ιδρύθηκε το 1943 από 44 περίπου κράτη, τα οποία στη συνέχεια έγιναν μέλη του Ο.Η.Ε., με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του Άξονα και σταμάτησε τις επιχειρήσεις του σε μεγάλο βαθμό το 1947.
Ο σκοπός του ήταν να «προγραμματίζει, να συντονίζει, να διαχειρίζεται ή να μεριμνά για τη διαχείριση των μέτρων περίθαλψης των θυμάτων πολέμου σε κάθε μέρος υπό τον έλεγχο κάθε έθνους των Ηνωμένων Εθνών σε τομείς όπως η σίτιση, τα καύσιμα, η ένδυση, η παροχή καταφυγίου και άλλες βασικές ανάγκες, όπως η ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και άλλες υπηρεσίες».
Κάθε μέλος της UNRRA διέθετε στο ταμείο της Οργάνωσης – για την εξυπηρέτηση του σκοπού της – το 1% των εθνικών του εσόδων. Εκπρόσωποι της UNRRA εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και από την 1η Απριλίου 1945 ως το Μάιο του 1947 εισήγαγαν στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων.
Για την ανάπτυξη της γεωργίας η Οργάνωση διέθεσε μηχανήματα κ.λπ. αξίας 45 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για φάρμακα πρόσφερε 7.540.000 δολάρια.
Ο διπλανός του μπαρμπα-Γιάννη, συνταξιούχος δάσκαλος, θυμάται:
«Εσύ έτρωγες όσο κιτρινο τυρί ήθελες. Εμείς όμως? Το πρόβλημα ήταν ο τρόπος με τον οποίο διανεμήθηκαν τα σταλέντα προϊόντα. Στους εξαθλιωμένους από τον πόλεμο αγροτικούς πληθυσμούς έφτασαν μόνο ορισμένες ποσότητες ιματισμού και τροφίμων. Στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν στα χωριά χαρτόκουτα με ρούχα, τα ξεφόρτωναν στις κοινοτικές πλατείες και οι κάτοικοι διάλεγαν σακάκια, φορέματα και άλλα είδη.
Είναι μια εικόνα που έχει χαραχτεί στη μνήμη μου από τη διανομή της αμερικανικής βοήθειας στο ακριτικό χωριόμου. Ακόμα θυμάμαι το πρωινό συσσίτιο στο Δημοτικό σχολείο του χωριού μου, όπου υποχρεωνόμασταν να πιούμε γάλα-σκόνη που είχαν στείλει οι Αμερικανοί, λες και δεν είχαμε γαλακτοκομικά προϊόντα. Αντίθετα τα είδη αξίας (πρώτες ύλες, τρόφιμα, μηχανήματα, φάρμακα κ. ά), που μπορούσαν να αποφέρουν πλουτισμό, τα καρπώθηκαν οι επιτήδειοι, οι μεγαλέμποροι, οι βιομήχανοι και γενικά όσοι είχαν πρόσβαση στην εξουσία….».
Και δεν είχε άδικο. Ψάχνοντας στην συνέχει για στοιχεία γύρω από αυτό το θέμα. Διαπίστωσα, ότι πολλοί επιτήδειοι ή ευνοούμενοι Έλληνες, έγιναν στη συνέχεια μεγαλέμποροι με τα προϊόντα της UNRRA που στέρησαν από τον πεινασμένο ελληνικό Λαό.
Παρ όλα αυτά η UNRRA διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο και στον επαναπατρισμό ανθρώπων στη χώρα καταγωγής τους στην Ευρώπη μεταξύ των ετών 1945-1946.
Οι λειτουργίες της μεταφέρθηκαν σε άλλες διευθύνσεις των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ των οποίων ο Διεθνής Οργανισμός Προσφύγων (International Refugee Organization) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization). Ως αμερικανική διεύθυνση περίθαλψης αντικαταστάθηκε ευρέως από το Σχέδιο Μάρσαλ, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή από το 1948.
Ευκαιρίας δοθείσης αναζήτησα στο διαδύκτιο φωτό της UNRRA. Υπήρχαν πάμπολλες. Επέλεξα μερικές από την Ήπειρο και τις αναρτώ, Έτσι για να επιλύσουμε κάποιες απορίες και από αυτή την περίοδο της Ελλάδας…
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΟΥΣΗΣ
