Αλβανία- Η αρχέγονη ρίζα της Δροπολίτικης νυφικής ενδυμασίας
Η περιοχή του Αργυροκάστρου στην Αλβανία θεωρείται από τις πλουσιότερες στη Βαλκανική όσον αφορά τις παραδοσιακές στολές. Σύμφωνα με τον Έλληνα μειονοτικό ζωγράφο και ερευνητή Σταύρο Τσάτη, αριθμούνται οχτώ διαφορετικές γυναικείες παραδοσιακές στολές (αυτές που θεωρούνται του γάμου ή νυφιάτικες) και τέσσερις ανδρικές.
Ξεκινώντας από τον διάκοσμο και τα υφάσματα, ο Σταύρος Τσάτης αναφέρει ότι οι διαφορές μεταξύ των ενδυμασιών θα πρέπει να αναζητηθούν στον διάκοσμο, καθώς η κάθε ενδυμασία παρουσιάζει τον δικό της. Πρόκειται για κέντημα με ένα χαρακτηριστικό μοτίβο τού τόπου, που στηρίζεται στην καμπύλη. Τα μοτίβα αυτά έχουν επίσης σχέσεις με τη διακόσμηση των ναών της περιοχής, γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι το βάθος χρόνου μπορεί να αναζητηθεί στην πορεία της χριστιανικής βυζαντινής παράδοσης. Τα επικρατέστερα χρώματα είναι τα μουντά και στο ράψιμο ακολουθούνται οι γραμμές του σώματος.
Διαφέρει εντυπωσιακά η νυφική παραδοσιακή ενδυμασία της Δροπολίτισσας, η οποία εκπροσωπεί και το κατεξοχήν ελληνικό στοιχείο στην περιοχή. Τα βασικά χρώματα της νυφικής στολής της Δροπολίτισσας είναι τρία: το λευκό, το κόκκινο και το μαύρο- με επικρατέστερο το λευκό.
Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι -κατά παράδοση- μέχρι και μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διατηρεί τον γραμμικό διάκοσμο, που παραπέμπει στους αρχαίους ελληνικούς χρόνους. Το άλλο στοιχείο που επιβεβαιώνει την αρχαία καταγωγή της νυφιάτικης στολής της Δροπολίτισσας, είναι ότι στο ράψιμο δεν ακολουθεί τις γραμμές του σώματος, αλλά διατηρεί έναν ελεύθερο λιτό ρυθμό, όπως τα ενδύματα στην αρχαιότητα.
Γενική εκτίμηση είναι ότι η καταγωγή της νυφικής στολής της Δροπολίτισσας ανάγεται στον αρχαίο χιτώνα, διαδεδομένο στην Ήπειρο από τους Δωριείς, για να εξελιχτεί στη συνέχεια -και μέχρι τις ημέρες μας- σε ανδρική και γυναικεία ενδυμασία.
Την εκδοχή αυτή στηρίζει και ο ερευνητής ζωγράφος Σταύρος Τσάτης, ο οποίος, μέσω ερευνών, συγκρίσεων, αναλύσεων και συνθέσεων, πασχίζει να "ζωντανέψει" σε μορφή και χρώματα την εξέλιξη αυτή. Από το κοντό στρατιωτικό χιτώνιο που στερεώνεται με ζώνη γύρω στην οσφυϊκή χώρα και το οποίο είχε πολλές λεπτές κανονικές πτυχές, προέρχεται εξελιγμένη η πολύπτυχη φουστανέλα, που δίνει κατ' επέκταση το όνομά της σε όλη την ενδυμασία (ανδρική και γυναικεία).
Το λευκό της ενδυμασίας εκπέμπει φως, λάμψη. Κι αυτό το φως δεν επέτρεψε ποτέ η Δροπολίτισσα να "σκοτεινιάσει" και να μαυρίσει σε περιπτώσεις πολέμων, θανάτου, ξενιτιάς ή άλλων δυστυχιών και κακουχιών. Τα χρώματα και ο γραμμικός διάκοσμος αλληλοσυμπληρώνουν την αρχέγονη ρίζα της συγκεκριμένης ενδυμασίας, όπως και τις σχέσεις της Δροπολίτισσας με τη φύση.
Η ολοκλήρωση της αισθητικής αξίας της Δροπολίτικης νυφικής ενδυμασίας σημειώνεται στην κίνηση, στον χορό, όπου συνυφαίνεται μια περίεργη διαλεκτική σχέση ομορφιάς και υψηλής αισθητικής αξίας ανάμεσα στην ενδυμασία και τον φορέα της, τη Δροπολίτισσα. Την αποκάλεσαν νεράιδα, νύμφη, θεά...
Έκθαμβος από την ομορφιά της Δροπολίτισσας νύφης έμεινε και ο Ν. Χρουστσόφ, αρχηγός της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Κατά την επίσκεψή του στο Αργυρόκαστρο το 1959, ενθουσιάστηκε ιδιαίτερα από τη Δροπολίτικη νυφική στολή. Ο Χότζα τού δώρισε μία ενδυμασία, η οποία εκτίθεται και σήμερα ακόμη στο μουσείο βαλκανικών παραδοσιακών ενδυμασιών της Μόσχας.
Πού οφείλεται, όμως, η επικράτηση της αρχαιότητας της Δροπολίτικης νυφικής ενδυμασίας; Η διαχρονική έρευνα από τους αρχαίους χρόνους της μορφής της Δροπολίτισσας γυναίκας επιβεβαιώνει τις αρχέγονες σχέσεις γενικότερα του Ηπειρώτη με τη φύση και τη γενέτειρά του.
Στο πλαίσιο αυτό, η γυναικεία μορφή της Δροπολίτισσας αποτελούσε τη γενεσιουργική δύναμη, ταυτισμένη με τη φύση, που δεν εξαντλείται στον ρόλο της για την αναπαραγωγή της ζωής. Περισσότερο αφορά την αναπαραγωγή και εμπέδωση της ενέργειας σε ανθρώπινο και γενικότερα κοινωνικό επίπεδο. Εκείνη, ανά τους αιώνες, συσσωρεύει και εκπέμπει προς πάσα κατεύθυνση την ενέργεια και τη δύναμη της εθνικής ταυτότητας και της ορθόδοξης πίστης, υπερβαίνοντας μάλιστα την ισχύ ενός πυκνού συστήματος ναών και μοναστηριών. Δεν αποτελεί υπερβολή, αν ειπωθεί ότι αυτός ο τόπος είναι η ψυχή της και η ψυχή της ο τόπος της.
Η νυφική ενδυμασία της Δροπολίτισσας μαρτυρεί το γεγονός ότι τα ανθρώπινα επιτεύγματα, ο Ηπειρώτης τα δανείζεται από τη φύση και τα εντάσσει στη φύση. Στη συνέχεια, τα αναβαθμίζει σε έργα με την έννοια της τέχνης. Μαρτυρεί τη σταθερή δημιουργική παράδοση, συνεχούς εμπλουτισμού και διατήρησης των υλικών και αισθητικών αξιών μιας κοινότητας.
Βοηθάει στη διαπίστωση αυτή ένας απλός παραλληλισμός. Οι αρχαίοι ναοί, αφιερωμένοι σε θεότητες και ήρωες, δίπλα στα μαντεία, (Δωδώνη, Δελφοί) αποτελούσαν τη στέγη των δώρων και λαφύρων των διάφορων ευγνωμονούντων προς τα συγκεκριμένα μαντεία. Ταυτόχρονα μετατράπηκαν σε κέντρα συγκέντρωσης και αποταμίευσης του πλούτου μιας συγκεκριμένης φυλής ή κοινοτικής ομάδας. Τοποθετούνταν, μάλιστα, στο ιερό των ναών και έδειχναν έτσι την ισχύ τους. Απόκτησαν, δηλαδή, τη σημερινή μορφή των θησαυροφυλακίων.
Ο Δροπολίτης επενδύει αισθητικά στην νυφική ενδυμασία. Ό, τι κάνει και στους ναούς του. Τοποθετεί και εντάσσει στη νυφιάτικη στολή, φλουριά και κοσμήματα, ακριβά υφάσματα, δαντέλες και κεντήματα με χρυσά νήματα. Να σημειωθεί ότι, τα πραγματικά φλουριά στη σκούφια, στην τραχηλιά και τη ζώνη έδιναν -εκτός της αισθητής- και μια μεγάλη υλική αξία.
Στόχος ήταν να μετατραπεί η Δροπολίτισσα, μέσα από τη νυφική της ενδυμασία, σε ένα ανεπανάληπτο ζωντανό πολιτιστικό μνημείο εθνικής ταυτότητας, για να δείξει τη δική του δύναμη, το μορφωτικό επίπεδο, την καλοσύνη, την αισιοδοξία.
Δεν παύει, ωστόσο, να εξελίσσεται δημιουργικά προκειμένου να ανταποκριθεί καλύτερα στις αισθητικές απαιτήσεις κάθε εποχής. Σε ανύποπτο χρόνο προστέθηκε πάνω από την παραδοσιακή σκούφια ένα δαντελένιο στεφάνι, που μαζί με το χρυσό διακοσμητικό περιεχόμενο της σκούφιας, δημιουργούν την εικόνα ενός φωτοστέφανου. Επίσης, στο άνοιγμα των χεριών της, η Δροπολίτισσα νύφη "παριστάνει" έναν λαμπερό ορθόδοξο σταυρό σε κίνηση χορού.
Μόνο το κομμουνιστικό καθεστώς, προσανατολίζοντας την παράδοση προς την επιφάνεια και τον φολκλορισμό και θέτοντάς την στην υπηρεσία της ιδεολογίας του, υποβάθμισε την πραγματική αξία της δροπολίτικης νυφικής ενδυμασίας. Οι απομιμήσεις αύξησαν το φως και τα χρώματα, ενώ όσον αφορά το περιεχόμενο, η νυφική ενδυμασία της Δροπολίτισσας αποσπάστηκε από τη δική της παράδοση ή την προσάρμοσε στην υπηρεσία της ιδεολογίας του καθεστώτος...
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΑΡΚΑΣ