φωτο: Πάσχα στην Κοβύλιανη (Πολύλοφο) Ιωαννίνων. Οι γυναίκες στο χορό με παραδοσιακές ενδυμασίες...
ΠΑΣΧΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ... Είτε το θέλουμε είτε όχι, το Πάσχα το
αισθάνεται ιδιαίτερα ο κάθε Έλληνας περισσότερο στο χωριό, είτε έχει παιδικές
αναμνήσεις απο αυτό, είτε το συνδυάζει με την πανέμορφη ανοιξιάτικη φύση.
Πάσχα στο χωριό λοιπόν. Είστε προετοιμασμένοι για κάτι το
διαφορετικό, πέρα απο την ρουτίνα της πόλης... Αλλά και έτοιμοι για ένα αίσθημα
θλιψης, αντικρύζοντας την ερήμωση των
περισσοτέρων ορεινών χωριών του Ν. Ιωαννινων? Πάνω απο 450 είναι τα χωριά των
Ιωαννίνων. Αυτά χωρίζονται σε κατηγορίες.
-Η πρώτη είναι τα χωριά που τα «ζωντάνεψε» ο τουρισμός και
έχουν μια μόνιμη παρουσία ανθρώπων, περισσότερο όμως επισκεπτών. Μέτσοβο,
Ζαγοροχώρια, Κόνιτσα και κάποια Τζουμερκοχώρια, είναι στην κατηγορία αυτή.
-Η δεύτερη κατηγορία είναι τα χωριά του λεκανοπεδίου, που
σημείωσαν ανάπτυξη και αύξηση πληθυσμού, αφού βρίσκονται κοντά στην πόλη.
-Στην Τρίτη κατηγορία είναι μερικές δεκάδες χωριών, που έχουν
μεγάλη μείωση πληθυσμού, αλλά διατηρούν ακόμη λίγες δεκάδες κατοίκων.
-Η τέταρτη και χειρότερη κατηγορία είναι τα χωριά που ερήμωσαν
εντελώς, ή παραμένουν σε αυτά κάτοικοι μετρημένοι στα δάκτυλα του ενός ή δύο
χεριών ηλικιωμένοι στη μεγάλη τους πλειοψηφία, ή –κυρίως τον χειμώνα-, είναι
εντελώς έρημα. Το δυσάρεστο είναι οτι τα «έρημα χωριά», κάθε χρόνο και
αυξάνονται.
Την χαριστική βολή στην ερήμωση των χωριών, την έδωσαν οι
Αλβανοί που λεηλατούσαν τα σπίτια και αναγκάστηκαν για λόγους ασφάλειας, πολλοί
ηλικιωμένοι που είθελαν να μείνουν στα χωριά, να μεταφερθούν στην πόλη. Τα
τελευταία χρόνια το πρόβλημα των Αλβανών μειώθηκε αισθητά, αλλά εμφανίσθηκαν οι
αθίγγανοι, που έχουν στο στόχαστρό τους πάντα τους ηλικιωμένους. ...
Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΞΕΝΗΤΕΜΕΝΩΝ
Το Πάσχα ήταν και παραμένει η μεγαλύτερη Γιορτή για τα χωριά
μας. Ηταν επιπλέον η γιορτή της επιστροφής των ξενητεμένων απο κάθε γωνιά της
Ελλάδας και το εξωτερικό.
Βδομάδες πριν οι γιαγιάδες ετοιμάζονταν για να υποδεχτούν τα ξενητεμένα παιδιά τους,
να σφίξουν στην αγκαλιά τους τα εγγόνια τους.
Καθαριότητα σπιτιών, ασβέστωμα,
φύτεμα πανσέδων στους κήπους και τις γλάστρες,
συγκέντρωση αυγών για βάψιμο, ειδική διατροφή στα πρόβατα και τα
κατσίκια για το πασχαλινό τραπέζι, συγκέντρωση λαχανικών για τις πίττες, την
μαγειρίτσα, τις γαρδούμπες, πήξιμο γιαουρτιού, προετοιμασία για το ζυμωτό ψωμί, τα
κουλουράκια, τα γλυκίσματα...
Μεγάλη Παρασκευή επέστρεφαν στα χωριά τους, οι εργαζόμενοι από τα Γιάννινα, με σακκούλες γεμάτες τρόφιμα, με τις λαμπάδες, τα δώρα για τα
παιδιά...Τις μέρες της Μ. Εβδομάδας έφταναν και οι ξενητεμένοι....
Οι δρόμοι γέμιζαν φωνές και χαρούμενα παιδικά «τιτιβίσματα».
Γεμάτη η εκκλησία του χωριού, και στην πλατεία συνεχή τα αγκαλιάσματα και η
ανταλλαγή ευχών απο συγγενείς και φίλους, μερικοί απο τους οποίους συναντιώνταν
μετά απο χρόνια...
Το μεγάλο γλέντι στήνονταν σε κάθε σπίτι το Πάσχα γύρω απο
τον οβελία και το απόγευμα στην πλατεία του χωριού, άρχιζε το πασχαλινό γλέντι,
που συνήθως κρατούσε μέχρι το βράδυ της Δευτέρας του Πάσχα. Αυτό το υπέροχο Πασχαλινό γλέντι με τα
υπέροχα παραδοσιακά δημοτικά τραγούδια,
χωρίς μεγάφωνα, χωρίς υπερβολές, με
μοναδικούς χορευτές, γιατί –και είναι ραγματικότητα αυτό-, οι Γιαννιώτες είναι
μοναδικοί χορευτές, με δικές τους χορευτικές φιγούρες, που στο ζενίθ του
κεφιού, εκτινάσσονται στην κυριολεξία...
Επικεφαλής του χορού στην έναρξή του,
πάντα οι ντόπιοι ηλικιωμένοι... Στο τέλος τα παιδιά για να μαθαίνουν σιγά-σιγα τα βήματα...
-Δευτέρα του Πάσχα, όταν συνέπιπτε με την γιορτή του Αγίου
Γεωργίου, μπροστά τα κλαρίνα και πίσω οι χωριανοί να επισκεφθούν τα σπίτια των
εορταζόντων, να τους προσφέρουν ένα μπουκετάκι λουλούδια και να του ευχηθούν
χρόνια πολλά πάντα φυσικά...εν χορώ...
Όλα αυθόρμητα, όλα δεδομένα λόγω των εθίμων και όλα γίνονταν
με μια ξεχωριστή διάθεση κι ένα μοναδικό κέφι...
Σήμερα σε κάποια χωριά, πολιτιστικοί σύλλογοι, προσπαθούν να
διατηρήσουν ή να αναβιώσουν αυτά τα έθιμα. Δεν έχουν όμως τον παλιό
αυθορμητισμό, το παλιό κέφι και δείχνουν λίγο ...σκηνοθετημένα. Παρ΄όλα αυτά οι
προσπάθειες που γίνονται είναι αξιόλογες...
ΣΗΜΕΡΑ?
Σήμερα τα χωριά μας, τις μέρες αυτές αποκτούν κάποια
ζωντάνια γιατί όσοι τυχεροί έχουν το πατρικό στο χωριό, εκεί θα γιορτάσουν,
πόσο μάλλον αν υπάρχουν στο χωριό ο παππούς και η γιαγιά.
Οι ξενητεμένοι που επιστρέφουν για Πάσχα
έχουν μειωθεί αισθητά, πολλούς που συνήθισαν την ζωή της Γερμανίας, του Βελγίου
ή της Αμερικής, δεν τους έλκει πλέον το ταξίδι του Πάσχα και προτιμούν το
καλοκαιρινό για διακοπές σε κάποια παραλία και 2-3 μέρες στο χωριό.
Στους εντός
Ελλάδος «ξενητεμένους» ‘ηλθε η οικονομική κρίση και τους «έκοψε τα φτερά» γιατί
πλέον ένα ταξίδι στο χωριό, μαζί με τις οικογένειές τους είναι αρκετά δαπανηρό.
Είναι και οι «ξενόφερτες» νύφες, ή ξενόφερτοι γαμπροί, που προτιμούν να γιορτάσουν
το Πάσχα σε κάποια τουριστική περιοχή και να ανεβάσουν φωτό στο FB για να δούν οι φίλοι τους
που γιόρτασαν το Πάσχα. Είναι και ένα μεγάλο ποσοστό, που θέλουν να πάνε στο
χωριό, αλλά το πατρικό εγκαταλείφθηκε, δεν συντηρήθηκε και είναι ακατάλληλο να
δεχθεί οικογένεια...
Όσοι λοιπόν θα πάνε στο χωριό τους το Πάσχα και κυρίως στα
ορεινά, σίγουρα θα μελαγχολήσουν βλέποντας την εγκατάλειψη σε πολλά σπίτια,
μερικά μισογκρεμισμένα, όλα με χορταριασμένες αυλές και μεγάλα λουκέττα στις
ξύλινες εξώπορτες.
Σε αρκετά δεν θα βρούν και παπάδες για τον Επιτάφιο ή την
Ανάσταση ή θα ακούσουν τις καμπάνες να
τους καλούν σε ώρες ασυνήθιστες και όχι τις καθιερωμένες...
Αλλού δεν θα βρούν
ούτε τα παραδοσιακά καφενεδάκια του χωριού....Ποιός να τα λειτουργήσει, αφού το
ίδιο το κράτος τα στραγγάλισε? Από που να εισπράξουν οι άνθρωποι, απο ποιά
πελατεία?
Τα 2-3 γεροντάκια που πίνουν ένα καφέ ή τσίπουρο? Και να οι φόροι και
να η ΑΕΠΙ γιατί έχουν ένα τραντζιστοράκι ή τηλεόραση, και να η υποχρέωση για
...ταμειακές μηχανές, για μηχανές πληρωμής με ...κάρτες και πάει λέγοντας. Τι
κι αν το καφενείο ήταν επιπλέον το ταχυδρομείο ή το ιατρείο του χωριού, και διατίθονταν
δωρεάν για την εξυπηρέτηση των λίγων κατοίκων? Οι καρεκλοκένταυροι της Αθήνας,
έχουν επισκεφθεί τα καφενεδάκια των χωριών για να ξέρουν πώς λειτουργούν? Αντί
να δώσουν κίνητρα για αυτά τα καφενεία, τα ωθούν στο κλείσμο, αδιαφορώντας αν...
«χωριό χωρίς καφενείο, είναι χωριό χωρίς ζωή»...
ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ...
Πάσχα στο χωριό...Με κινηματογραφική ταχύτητα οι αναμνήσεις
απο το παρελθόν... Με συγγενείς και φίλους στα λουλουδιασμένα λειβάδια, με
αγαπημένα πρόσωπα που «έφυγαν», με αυτούς που ξεχάστηκαν στην ξενιτειά, με τις
γιαγιάδες που έτρεχαν να μας δώσουν συμβουλές και ευχές, να μας «ρουφήξουν» με
τα φιλιά τους τις λίγες μέρες που μας είχαν κοντά τους, με το τρέξιμο στα
λειβάδια για συγκέντρωση λουλουδιών για το στόλισμα των επιταφίων, με τα
παιδικά φλέρτ και το «κόρδωμα» με τα καινούργια πασχαλινά ρούχα, με το ανηλεές
τσούγκρισμα των αυγών, με...με...με...
Φυσικά δεν είναι καλύτερες οι ειξόνες της εγκατάλειψης σε εκατοντάδες χωριά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Εστιάζουμε σε αυτά των Ιωαννίνων, όπου η εγκατάλειψη αο τους κατοίκους και το κράτος, σπάει κάθε ρεκόρ.
Όσοι λοιπόν πάτε (πάμε) στα χωριά για Πάσχα, ας σκεφθούμε οτι κάποτε έσφυζαν απο ζωή και σήμερα ερήμωσαν. Όσο κι αν ακούγεται περίεργο, πολλοί -και μάλιστα νέοι-, θέλουν να επιστρέψουν και να δραστηριοποιηθούν σε μερικά απο αυτά. Απαιτούνται όμως και κάποια ισχυρά κίνητρα, που δυστυχώς απευθύνονται σε άλλους αποδεδειγμένα αποτυχημένους προορισμούς. Πολλοί όμως επιμένουν πεισματικοί πιστοί στο "dum spiro spero". Αυτοί πρέπει να μας έχουν όλους στο πλευρό τους....ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ...
ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΟΥΣΗΣ
