Της Τόνιας Α. Μανιατέα
Ογδόντα χρόνια κλείνουν... Από κείνον τον Μάιο του 1941. Από την πρώτη κατοχική κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Τσολάκογλου. Με τους Γερμανούς να έχουν εγκαταστήσει τα αρχηγεία τους στις μεγάλες ελληνικές πόλεις και να έχουν κρεμάσει στην Ακρόπολη το ναζιστικό τους σύμβολο. Με τον Χίτλερ να επαινεί τον ηρωισμό των Ελλήνων στρατιωτών, διαβεβαιώνοντας πως τάχα σαν φίλη έρχεται η Γερμανία και όχι σαν κατακτήτρια. Έτη τού παραλόγου προοιωνίζονται για την Ελλάδα κι ας προσπαθούν στην αρχή οι Γερμανοί κατακτητές να περάσουν μέσα από τις σελίδες του ελληνικού Τύπου την ψευδαίσθηση της επιστροφής στη χαρωπή κανονικότητα μετά την ήττα των Ιταλών... Έτη του παραλόγου. Πρώτα για τον πόλεμο, που είναι από μόνος του μια παράλογη συνθήκη. Κι έπειτα για την καθημερινότητα του ταλαιπωρημένου ελληνικού λαού, που καθρεφτίζεται οξύμωρη στις σελίδες των εφημερίδων της εποχής...
Σαν σε δύο παράλληλα σύμπαντα, σαν σε δύο διαφορετικά αλλά ταυτόχρονα επίπεδα, του πολεμικού ζόφου από τη μια και των καθιερωμένων συνηθειών από την άλλη, εξελίσσεται η ζωή στα αστικά κέντρα. Στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων της εποχής, με μεγάλα, πηχυαία γράμματα η κατευθυνόμενη από τους κατακτητές ενημέρωση. Αποφάσεις της κατοχικής διοίκησης, διαταγές επί ποινή θανάτου για τους παραβάτες «φίλους» Έλληνες. Εδώ, στη μόστρα των φύλλων ενημέρωσης, οι εικόνες από τον πόλεμο παρουσιάζονται με μέτρο.
Η αγριότητα περιστρέφεται γύρω από τους... κακούς συμμάχους που δεν εννοούν να κατανοήσουν το αγαθό όραμα του Φύρερ... «Ο ΧΘΕΣΙΝΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΚΑΓΚΕΛΑΡΙΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΥΜΝΟΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΗΡΩΪΣΜΟΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΟΥ - Η ΗΤΤΑ ΒΑΡΑΙΝΕΙ ΤΟΝ ΒΑΣΙΛΕΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΛΙΚΑΝ ΤΟΥ» δημοσιεύει η κεντρική είδηση στον φύλλο της τής 5ης Μαΐου 1941, η «μεγάλη απογευματινή εφημερίς ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ».
Στην πίσω σελίδα διαφημίσεις, κοινωνικά, ραδιόφωνο, θεάματα... «Ο κινηματογράφος όλου του κόσμου ΚΥΒΕΛΗΣ - ΟΥΦΑ εγκαινιάζει σήμερον πρόγραμμα ΚΟΛΟΣΣΙΑΙΟΝ / ΔΥΟ ΕΡΓΑ εφετεινής παραγωγής 1) την αριστουργηματικήν ταινίαν 4 ΥΠΕΡΟΧΟΙ ΣΥΖΥΓΟΙ με τα αδελφάς Λέιν 2) την αστυνομικήν μεγάλην ταινίαν Η ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΔΟΚΤΟΡΟΣ Χ με τον Χόμφρεϋ Μπόγκαρτ και την Ροζ Μαρί Λέιν - ΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΘΑΥΜΑ»!
Πρεμιέρες θεατρικών παραστάσεων, επιτυχίες του Χόλυγουντ... «Δεν έμεινε άνθρωπος που να μη δη για δεύτερη και τρίτη φορά τη μεγαλύτερη ταινία των τελευταίων ετών Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΡΙΣΙΩΝ με τις Σάρα Λώτον και Μωρήν Ο΄Χάρα» διαφημίζει ο αιθουσάρχης των κινηματογράφων ΡΕΞ και ΠΑΝΘΕΟΝ στο οπισθόφυλλο της εφημερίδας «ΒΡΑΔΥΝΗ» την 31η Μαΐου 1941 και στην όψη του ίδιου φύλλου δημοσιεύονται «αι πρώται φωτογραφίαι από την κατάληψιν της Κρήτης υπό των γερμανικών στρατευμάτων»!
ΟΙ «ΦΙΛΟΙ» ΥΠΟΔΕΙΚΝΥΟΥΝ ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΠΑΤΟΥΝ ΟΙ ΠΕΖΟΙ ΣΤΑ ΠΕΖΟΔΡΟΜΙΑ - ΤΟ «ΗΜΙΕΠΙΣΗΜΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΠΡΑΚΤΟΡΕΙΟ» ΤΡΟΦΟΔΟΤΕΙ ΤΟ ΑΘΗΝΑΪΚΟ...
«ΠΡΩΪΑ», «ΕΣΤΙΑ», «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ», «ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ», «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ», «ΒΡΑΔΥΝΗ»... Εφημερίδες ιστορικές, επιζήσασες ίσαμε σήμερα κάποιες, τοποθετημένες, αλλά όχι ξεχασμένες, στο χρονοντούλαπο της ιστορίας οι περισσότερες. Και μέσα σ΄ όλα ένα «ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΟΝ ΦΥΛΛΟΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΔΙΑ ΤΟ ΚΑΤΑΛΗΦΘΕΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΕΔΑΦΟΣ ΕΚΔΙΔΟΜΕΝΟΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ».
Είναι το έντυπο, που εμφανίζεται σχεδόν ταυτόχρονα με τον ανατριχιαστικό ήχο των εχθρικών ερπυστριών στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας. Εκδίδεται από τη Βέρμαχτ, κυκλοφορεί ατάκτως και δημοσιεύει σε δύο γλώσσες, Ελληνικά και Γερμανικά, τις βασικές διαταγές της ανώτατης στρατιωτικής διοίκησης του κατακτητή. Στο έντυπο Νο 5 κοινοποιείται η διαταγή περί «απαγορεύσεως παροχής βοηθείας εις τους ανήκοντας εις εχθρικάς στρατιωτικάς δυνάμεις». Η διαταγή ισχύει από της 9ης Μαΐου 1941 και για τους παραβάτες προβλέπει «ποινήν θανάτου, εις ελαφροτέρας δε περιπτώσεις ειρκτήν ή φυλάκισιν». Μέσω του «υπηρεσιακού φύλλου», ο κατακτητής ενημερώνει τους κατακτημένους για ό,τι κρίνει σοβαρό. Ειδάλλως, προωθεί τις αποφάσεις του στις αστυνομικές διευθύνσεις, μέσω των οποίων ενημερώνονται οι εφημερίδες. Σε κάθε περίπτωση, η διαταγή είναι διαταγή και η ποινή για τους παραβάτες είναι ειρκτή ή και θάνατος! Ακόμα και στις πιο... ευφάνταστες απαιτήσεις του κατακτητή. Στο φύλλο της 9ης Μαΐου 1941, η εφημερίδα «ΠΡΩΪΑ» δημοσιεύει απόφαση για το πώς ΥΠΟΧΡΕΟΥΝΤΑΙ να κινούνται οι πεζοί στα πεζοδρόμια! Η είδηση αναφέρει: «Οι πεζοί υποχρεούνται όπως εφεξής βαδίσωσιν μόνον επί των πεζοδρομίων και των ειδικών δια τούτους διαβάσεων. Εις τα οδούς ένθα το πλάτος του πεζοδρομίου επιτρέπει την κίνησιν των πεζών κατ΄ αμφοτέρας τας διευθύνσεις εφ΄ ενός εκάστου πεζοδρομίου, οι πεζοί υποχρεούνται να βαδίζωσι πάντοτε προς το δεξιόν του πεζοδρομίου προς αποφυγήν συνωστισμού και παρακωλύσεως της κυκλοφορίας των λοιπών [...] Απαγορεύεται η στάσις και η παραμονή των πεζών επί των πεζοδρομίων άνευ αποχρώντος λόγου και πέραν του λελογισμένου χρονικού ορίου [...] Η κίνησις των πεζών επί των διαβάσεων δέον να γίνεται με βήμα γοργόν...». Οι Γερμανοί επιχειρούν να εκπαιδεύσουν με στρατιωτική πειθαρχία τους «φίλους» κατακτημένους. Υποψιάζονται τα πάντα, ελέγχουν τα πάντα...
Ο Τύπος που κατά το έπος του ΄40 έβριθε πατριωτικών μηνυμάτων προς ενθάρρυνση των Ελλήνων στρατιωτών, των μαχόμενων τον Ιταλό στα αλβανικά εδάφη, είναι πλέον υπό τον έλεγχο του νέου εχθρού, που κατά πώς φαίνεται δεν αφήνει τίποτε στην τύχη. Από την εγκατάσταση των γερμανικών στρατευμάτων στα σημεία - κλειδιά της χώρας (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Κεντρική Μακεδονία, το ανατολικότερο κομμάτι της Θράκης και κάποια νησιά) και ώσπου να «πέσει» και η Κρήτη, οι ελληνικές εφημερίδες (εκτός από κάποιες ομογενειακές όπως ο «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ», που όταν φτάνει σε ελληνικό έδαφος -ασφαλώς, παράνομα- προσφέρει την άλλη ματιά των ειδήσεων που επιλέγονται από τις δυνάμεις κατοχής) «φιλοξενούν» νέα πάντα θετικά για τους Γερμανούς και αρνητικά μόνο για τους συμμάχους. Οι όψεις των δισέλιδων εφημερίδων, όταν δεν δημοσιεύουν απευθείας ενυπόγραφες ανταποκρίσεις Γερμανών δημοσιογράφων από τα μέτωπα δράσης του ναζιστικού στρατού, «φιλοξενούν» τηλεγραφήματα του Αθηναϊκού Πρακτορείου, τα οποία προς αποφυγήν ταπεινωτικών ταυτίσεων ξεκινούν με τη φράση κλισέ: «το ημιεπίσημον Γερμανικόν Πρακτορείον πληροφορείται εκ Ρώμης [...] εκ Σόφιας [...] εκ Βουκουρεστίου [...] εκ Τόκιο [...] εκ Βουδαπέστης [...] εξ Αθηνών [...] κλπ».
Ο ελληνικός Τύπος εμφανίζεται εντελώς αμήχανος. Στις σελίδες των εφημερίδων χοροπηδάει φρενιασμένο το δόγμα του υπουργού Προπαγάνδας του Χίτλερ. Ο Γκαίμπελς παραληρεί... «ΣΑΔΙΣΤΑΙ - ΚΑΚΟΥΡΓΟΙ - ΛΗΣΤΑΙ / Αγγλικά κτήνη βασανίζουν Γερμανούς στρατιώτες και ενεργούν βανδαλισμούς επί πτωμάτων» «ενημερώνει» με πηχυαίο τίτλο στην εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» της 27ης Μαΐου 1941 ο πολεμικός ανταποκριτής Ρόντεμερ! Στα ελληνικά πρωτοσέλιδα οι εμπνευστές των στρατοπέδων συγκέντρωσης δίνουν μαθήματα ανθρωπιάς!
Μεσούντος ενός ακόμη παράλογου πολέμου, εκπορευόμενου από έναν παράφρονα, καθώς ο Τύπος φιλτράρεται και σερβίρεται από αυτόν τον τελευταίο, οι εκδότες που επιλέγουν να κρατήσουν ανοικτές τις εφημερίδες τους, καταβάλλουν προσπάθειες να μετριασθεί η οδύνη. Στη μπροστινή σελίδα η διεθνής και εσωτερική ζοφερή επικαιρότητα, χτενισμένη, ωραιοποιημένη... Στην πίσω ό,τι μπορεί να θυμίζει την παλιά, καλή, ελεύθερη Ελλάδα. Καμμία φορά και σε συνδυασμό με τα νέα δεδομένα... Μέσα σε πλαίσιο, σε περίοπτη θέση, στην εφημερίδα ΠΡΩΪΑ, δαιμόνιος ασφαλιστής διαφημίζει ότι η εταιρεία του «ΑΝΕΥ ΕΠΑΣΦΑΛΙΣΤΡΟΥ ΚΑΛΥΠΤΕΙ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥ του άμαχου πληθυσμού»!
Αλλά, όπου δεν χωρά λόγος ευθύς και αποκαλυπτικός, χωρά λόγος πλάγιος και συγκεκαλυμμένος. Όσο κι αν οι επιφυλλίδες περιορίζονται κατά κανόνα σε ανώδυνα σχόλια της καθημερινότητας, σπουδαίοι χρονογράφοι της εποχής φροντίζουν να «σφηνώνουν» στα κείμενά τους πατριωτικά συνθήματα και ενθαρρυντικά μηνύματα προς τους κατακτημένους Έλληνες, οι οποίοι είναι πλέον μυημένοι στην αποκρυπτογράφηση...
ΩΔΗ ΤΟΥ ΒΑΡΝΑΛΗ ΣΤΟ ΣΗΣΑΜΕΝΙΟ ΚΟΥΛΟΥΡΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΑΡΑΓΟΥΝ ΠΙΑ ΟΙ ΦΟΥΡΝΟΙ - ΗΘΟΠΟΙΟΙ ΣΤΗΝΟΥΝ ΤΗ «ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΚΗΝΗ»
Στην όψη του φύλλου της ΠΡΩΪΑΣ της 9ης Μαΐου 1941, σε ένα αριστουργηματικό χρονογράφημα υπό τον τίτλο «Υπήρξε...» περί την παύση της κυκλοφορίας του σησαμένιου κουλουριού (!), που «σε όλη του τη ζωή υπήρξε τέκνον του λαού, κι όμως η ζωή του αυτή εστάθηκε πάντα ηρωική», ο Κώστας Βάρναλης αναπολεί με νόημα... «αν κολλήσει κανείς αυτό το ψωματένιο μηδενικό στο μάτι του ως είδος μονόκλ, θα ιδή να ξαναγυρίζουν μακριά στο βάθος του χρόνου λησμονημένες εικόνες της παλιάς αθηναϊκής ζωής. Αληθινά το κουλούρι κλείνει μέσα στον κρίκο του περισσότερα απ΄ όσα ο Απόλλων μέσα στη λύρα του...».
Με ένα στοχευμένο ευθυμογράφημα στην όψη του φύλλου της ΕΣΤΙΑΣ της 16ης Μαΐου 1941, ο Σπύρος Μελάς επιχειρεί να διασκεδάσει τη «συρροή της υπαίθρου στην πρωτεύουσα, την κάθοδο των αποστρατευθέντων, την αέναο κίνησι ολοκλήρων κυμάτων προσωρινώς αστέγου πληθυσμού». Ο υπογράφων, χωρίς να το αναφέρει ανοικτά, στιγματίζει με τον τρόπο του την επίταξη πολλών κατοικιών για τις ανάγκες του κατακτητή, χαρακτηρίζοντας «πρωτότυπη» και «διασκεδαστική» την αναγκαστική φιλοξενία Ελλήνων της υπαίθρου και της πόλης σε σπίτια ξεχασμένων συγγενών. «Είνε μία καλή ποικιλία και αυτή στη μονότονη ζωή μας, να μην ξέρουμε με ποιον θα κοιμηθούμε το βράδυ» γράφει.
Νωρίτερα, μία μόλις εβδομάδα από την άφιξη των Γερμανών στην πρωτεύουσα, στο φύλλο της τής 3ης Μαΐου 1941, «Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» του Γεωργίου Αγ. Βλάχου καλούσε από την πρώτη της σελίδα τους δυναμένους «να διαθέσουν δωμάτια καλά, υγιεινά, ευπρεπή, μετά καλής επιπλώσεως και με όλας τα ανέσεις, να τα προσφέρουν εις τον Δήμον Αθηναίων, δια την εγκατάστασιν Γερμανών αξιωματικών»...
Αλλά και οι διηγηματογράφοι, ιστορικές μορφές της λογοτεχνίας, όπως ο Γρηγόριος Ξενόπουλος με το μυθιστόρημά του «Αρραβωνιασμένοι στα ψέμματα», που δημοσιεύει σε συνέχειες η «μεγάλη απογευματινή εφημερίς ΑΘΗΝΑΪΚΑ ΝΕΑ» ή ο Γεώργιος Ασπρέας με το δικό «Ένας περιπετειώδης γάμος», που «φιλοξενείται» στη «ΒΡΑΔΥΝΗ», προσπαθούν να συνδράμουν με τον τρόπο τους στη διατήρηση ψηλά του ηθικού του υπόδουλου ελληνισμού. Η τελευταία μάλιστα έχει εγκαινιάσει από καιρό την «Εύθυμη στήλη», όπου στο φύλλο της τής 31ης Μαΐου 1941, επιχειρεί -μάλλον άκομψα και πάντως ανεπιτυχώς- να δώσει έναν κάπως ανάλαφρο τόνο στην αγωνία των Ελλήνων, που αναγκάζονται να στήνονται σε ατελείωτες ουρές για συσσίτια, μικρο-πωλήσεις ή μικρο-αγορές. Η στήλη «φιλοξενεί» το σατιρικό «Είναι σήμερα της μόδας κάθε μια νοικοκυρά και καθένας νοικοκύρης να ψωνίζη με ουρά. Με ουρά πωλούνται όλα σήμερα στην αγορά κι είδα χθες ότι πωλείται κι ένα... πιάνο με ουρά».
Και φυσικά, μέσα σε όλες τις τονωτικές ενέσεις προς τον λαό που δοκιμάζεται, πρώτη και καλύτερη η τέχνη. Σε έναν εντυπωσιακό καλλιτεχνικό οργασμό, το Ωδείο Αθηνών, η Λυρική, τα πέντε θέατρα και οι 28 κινηματογράφοι της πόλης καλύπτουν με τις δραστηριότητές τους μεγάλο χώρο στις εφημερίδες. Μουσικοί, ερμηνευτές, ηθοποιοί κάνουν τη δική τους ανεκτίμητη προσφορά... Στο «ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΒΗΜΑ» της 29ης Μαΐου 1941, σε περίοπτη θέση, η Ανώτατη Διοίκησις του Γερμανικού Στρατού δημοσιεύει σε δίστηλο πλαίσιο ανακοίνωση - λίβελο υπό τον τίτλο «ΑΙΣΧΟΣ», επειδή «κατά τα μάχας εν Κρήτη διεπιστώθη στενοτάτη συνεργασία του ελληνικού αμάχου πληθυσμού μετά του αγγλικού στρατού»... Στην όψη του φύλλου οι Γερμανοί απειλούν τους συμμετέχοντες με θάνατο και τα χωριά, κοντά στα οποία θα παρατηρούνται τέτοιες «εκτροπές», με πυρπόληση.
Στη δεύτερη σελίδα του ίδιου φύλλου οι Κ. Μαυρέας και Ορ. Μακρής «απαντούν» με τη νέα «λογοτεχνική, σατιρική και θεαματική επιθεώρησή» τους με τίτλο «Η ζωή συνεχίζεται» -στην οποία πρωταγωνιστούν οι Μ. Αρώνη, Λ. Λαζαρίδου, Θ. Αρώνης και Μαρ. Νέζερ- που κάνει πρεμιέρα το Σάββατο, 31 του μήνα. Αεικίνητοι και αποφασισμένοι για αντίσταση στον φόβο και την καταπίεση, οι Έλληνες ηθοποιοί αυτή την περίοδο της δοκιμασίας με την άγνωστη έκβαση παράγουν τα καλύτερά τους... Στα ψιλά της εφημερίδας «φιλοξενείται»: «Ομάς από νέους ηθοποιούς συνεκρότησαν θίασον με την επωνυμίαν "Νεοελληνική Σκηνή" και αρχίζουν παραστάσεις αύριον, Παρασκευήν, εις το καλοκαιρινόν κινηματοθέατρον "Νανά" (εις την οδόν Βουλιαγμένης) που διεσκευάσθη καταλλήλως και συμφώνως με τον νόμον περί συσκοτίσεως των φώτων. Το συγκρότημα αποτελείται από τα κυρίας και δεσποινίδας Μαίρην Γιατρά-Λεμού, Τζόλλυ Γαρμπή, Λυδίαν Καπλάνη, Φανήν Νικολαΐδου, Όλυ Παπά και τους κυρίους Αδαμάντιον Λεμόν, Μίμην Φωτόπουλον, Γιάννην Αργύρην, Ν. Καλλίδην, Νίκον Κέδρον, Γ. Φύριον, Χρ. Μπούταν και άλλους».
Ο ΝΟΜΟΣ ΚΥΝΗΓΑ ΤΗΝ ΑΙΣΧΡΟΚΕΡΔΕΙΑ ΜΟΝΟΝ ΟΤΑΝ ΟΙ ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ - ΜΙΑ ΑΚΡΙΒΟΘΩΡΗΤΗ ΑΓΚΙΝΑΡΑ ΕΜΨΥΧΩΝΕΙ ΤΟ ΠΕΙΝΑΣΜΕΝΟ ΚΟΙΝΟ
Σαν τώρα, Μάη μήνα, πριν από 80 χρόνια, πρώτες μέρες των Γερμανών στην Αθήνα, η πόλη στην οποία είτε από ανάγκη για σίτιση, είτε από φόβο, είτε από απελπισία, έχουν συρρεύσει πλήθη Ελλήνων της επαρχίας, αρχίζει πια να πλήττεται από την πείνα. Σε πολύ λίγους μήνες, η πείνα εκείνου του έτους θα μείνει στην ιστορία ως «ο μεγάλος λιμός». Οι άνθρωποι θα πέφτουν στους δρόμους από την ασιτία και όσοι εκπνέουν εκεί, θα μεταφέρονται στα κρεματόρια με τα κάρα του δήμου. Ο λαός έχει ήδη βιώσει ένα δύσκολο έπος το ΄40 και αντοχές δεν υπάρχουν. Ουδείς εκ των εκδοτών τολμά να δημοσιεύσει ντοκουμέντα του πόνου. Μόνον οι ελληνικές εφημερίδες του εξωτερικού απεικονίζουν στα πρωτοσέλιδά τους, με φωτογραφίες πεθαμένων στους δρόμους, το δράμα της καθημαγμένης Ελλάδας. Αντίθετα, στον εγχώριο Τύπο πάντα βρίσκεται χώρος για ειδήσεις σχετικές με τους Γερμανούς που στο όνομα της «φιλίας» προς τους Έλληνες προβαίνουν ενίοτε σε πράξεις «αξιέπαινης φιλανθρωπίας» μοιράζοντας «δια τους απόρους κατοίκους των Αθηνών, του Πειραιώς και των περιχώρων ρύζι, λάδι, αλάτι, παξιμάδια...» (ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ - 27 Μαΐου 1941).
Σε λίγο, σε μαύρες αγορές, οι απισχνούμενοι θα πωλούν και την ψυχή τους για μία οκά λάδι και μια κονσέρβα. Στη σκηνή του θεάτρου «ΜΑΚΕΔΟ», οι Κοκκίνης, Άννα, Μαρία Καλουτά
και Βασίλης Αυλωνίτης, θα... ξεδιπλώνουν κωμικά τον πόνο τους για μία «Αγκινάρα»
με τη συμμετοχή της Σοφίας Βέμπο σε τραγούδια Κώστα Γιαννίδη και στις εφημερίδες, στις εμετικές εξάρσεις γερμανικού κυνισμού, θα δημοσιεύονται ανακοινώσεις σαν αυτή: «Οι πωλούντες εις τιμάς υπέρ της κεκανονισμένης εις τους αξιωματικούς και στρατιώτας του στρατού κατοχής, υπόκεινται εξ ολοκλήρου εις τας συνεπείας των νόμων περί αισχροκερδείας. Παρακαλούνται όθεν οι αξιωματικοί και οπλίται του στρατού κατοχής, όπως μας παρέχωσι στοιχεία τοιούτων παραβάσεων, ώστε να υποβοηθώσιν ημάς εις την δίωξιν των αισχροκερδούντων. Τα αυτά υπενθυμίζομεν και δια τα εστιατόρια. - Εκ του υπουργείου Επισιτισμού)».
Στον αντίποδα, ο μη καθοδηγούμενος από τις κατοχικές δυνάμεις τετρασέλιδος «ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ» του Β. Τηνίου, που εκδίδεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, στο φύλλο του της 29ης Μαΐου 1941 δημοσιεύει: «Άγριοι εναέριοι βομβαρδισμοί των Γερμανών κατά Χανίων, Ηρακλείου και Ρεθύμνου». Στην πρώτη σελίδα παρουσιάζει διάγγελμα του Γεωργίου Β΄, από τα Λευκά Όρη, την 23 Μαΐου. Το κείμενο, που υπογράφεται από τον ίδιο τον βασιλέα και τον Εμ. Ι. Τσουδερό, καταλήγει: «Έχετε πίστην εις την τελικήν Νίκην, η οποία είναι ιδική μας. Η τιμή, η οποία σας περιμένει είναι μεγάλη, διότι σεις είσθε η τελευταία αλλά ένδοξος, και με την βοήθειαν του Θεού, ανίκητος έπαλξις του Ελληνισμού. Το Έθνος έχει προς σας εστραμμένα τα βλέμματα με εμπιστοσύνην και θυμασμόν».
Σαν τώρα, Μάη μήνα, πριν 80 χρόνια...
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ:
Αρχείο εφημερίδων Τόνιας Α. Μανιατέα
Θεατρικό Λεξικό Αλέξη Σολωμού
