Φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από την Παγκόσμια Έκθεση της Βιέννης. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η Έκθεση συνέβαλε σημαντικά στην εξέλιξη της κοινωνίας και των τεχνών.
Ένα ξεχωριστό και φιλόδοξο εγχείρημα
Πριν από 150 χρόνια, η Παγκόσμια Έκθεση της Βιέννης, η οποία άνοιξε τις πύλες της την 1η Μαΐου 1873, έγραψε ιστορία και για άλλους λόγους. Επρόκειτο για την πέμπτη τέτοιου είδους έκθεση βιομηχανίας, βιοτεχνίας, γεωργίας, τέχνης και πολιτισμού και ήταν μακράν η μεγαλύτερη αποτελώντας ένα άκρως φιλόδοξο εγχείρημα. «Υπήρχε η φιλοδοξία να μεταδοθεί η γνώση», αναφέρει ο επιμελητής του Μουσείου της Βιέννης Βέρνερ Μίχαελ Σβαρτς. Η Βιέννη ήθελε να μετατραπεί στην αντίληψη της κοινής γνώμης ως παγκόσμια μητρόπολη και η μοναρχία των Αψβούργων ως μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη.
Η ιαπωνική επιρροή
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η εμφάνιση της Ιαπωνίας, η οποία τα τελευταία 300 χρόνια ήταν σε απομόνωση, ήταν επίσης βαρυσήμαντη. Οι έγχρωμες ξυλογραφίες από την Άπω Ανατολή επηρέασαν τους καλλιτέχνες στην Ευρώπη με τα σχέδιά τους - και τελικά οδήγησαν στην Αρ Νουβό. «Ήταν η πρώτη φορά που ο καλλιτεχνικός κόσμος ασχολήθηκε σε τέτοιο βαθμό με την ιαπωνική τέχνη», λέει ο Μέρικε. Οι αρχιτέκτονες της περιόδου Αρ Νουβό, όπως ο Όττο Βάγκνερ και ο Γιόζεφ Χόφμαν, δεν θα είχαν αντιληφθεί αλλιώς τα φυτικά μοτίβα και τις συμμετρίες των φυτών.
Πριν από 150 χρόνια, η Παγκόσμια Έκθεση της Βιέννης, η οποία άνοιξε τις πύλες της την 1η Μαΐου 1873, έγραψε ιστορία και για άλλους λόγους. Επρόκειτο για την πέμπτη τέτοιου είδους έκθεση βιομηχανίας, βιοτεχνίας, γεωργίας, τέχνης και πολιτισμού και ήταν μακράν η μεγαλύτερη αποτελώντας ένα άκρως φιλόδοξο εγχείρημα. «Υπήρχε η φιλοδοξία να μεταδοθεί η γνώση», αναφέρει ο επιμελητής του Μουσείου της Βιέννης Βέρνερ Μίχαελ Σβαρτς. Η Βιέννη ήθελε να μετατραπεί στην αντίληψη της κοινής γνώμης ως παγκόσμια μητρόπολη και η μοναρχία των Αψβούργων ως μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη.
Στην Παγκόσμια Έκθεση υπήρχαν πάνω από 1.000 εκθέματα για τις γυναίκες εργαζόμενες
Το αρχιτεκτονικό ορόσημο ήταν η Ροτόντα - με διάμετρο 108 μέτρα, αποτελούσε το μεγαλύτερο θολωτό κτήριο στον κόσμο και, την εποχή εκείνη, ήταν εξίσου εντυπωσιακό με τον Πύργο του Άιφελ, ο οποίος ανεγέρθηκε λίγα χρόνια αργότερα για την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1889. Κατά την έκθεση, στο συγκεκριμένο κτήριο βρίσκονταν εταιρείες από την Αυστροουγγαρία και το Γερμανικό Ράιχ. Σε αυτό το περιβάλλον οι οικοδεσπότες βρίσκονταν σαν σε ένα είδος οχυρού, εκθέτοντας αντικείμενα «υψηλής ποιότητας στον τομέα της διακόσμησης σπιτιών», όπως λέει ο Σβαρτς, μεταξύ των οποίων λάμπες, ποτήρια, μαχαιροπήρουνα και υφάσματα. Ορισμένοι από τους εκθέτες εκείνης της εποχής εξακολουθούν να διατηρούν τα καταστήματά τους στη Βιέννη μέχρι σήμερα.
Τα περίπτερα του Μαρόκου, της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταμόρφωσαν τμήματα του πάρκου Πράτερ σε ένα είδος ανατολίτικης συνοικίας. «Ακόμη και ο Σάχης της Περσίας ήρθε στην έκθεση», σημειώνει ο επιμελητής Τομπίας Μέρικε του Weltmuseum της Βιέννης. Στο Πράτερ, μια περιοχή που σε έκταση αντιστοιχεί σε 350 γήπεδα ποδοσφαίρου, είχε δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος περίπατος. Το οργανωτικό και υλικοτεχνικό επίτευγμα ήταν άκρως εντυπωσιακό, παρατηρεί ο Σβαρτς, καθώς από τα πρώτα σχέδια μέχρι τα εγκαίνια της έκθεσης πέρασαν μόλις δύο χρόνια.
Το αρχιτεκτονικό ορόσημο ήταν η Ροτόντα - με διάμετρο 108 μέτρα, αποτελούσε το μεγαλύτερο θολωτό κτήριο στον κόσμο και, την εποχή εκείνη, ήταν εξίσου εντυπωσιακό με τον Πύργο του Άιφελ, ο οποίος ανεγέρθηκε λίγα χρόνια αργότερα για την Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1889. Κατά την έκθεση, στο συγκεκριμένο κτήριο βρίσκονταν εταιρείες από την Αυστροουγγαρία και το Γερμανικό Ράιχ. Σε αυτό το περιβάλλον οι οικοδεσπότες βρίσκονταν σαν σε ένα είδος οχυρού, εκθέτοντας αντικείμενα «υψηλής ποιότητας στον τομέα της διακόσμησης σπιτιών», όπως λέει ο Σβαρτς, μεταξύ των οποίων λάμπες, ποτήρια, μαχαιροπήρουνα και υφάσματα. Ορισμένοι από τους εκθέτες εκείνης της εποχής εξακολουθούν να διατηρούν τα καταστήματά τους στη Βιέννη μέχρι σήμερα.
Τα περίπτερα του Μαρόκου, της Αιγύπτου, της Τυνησίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταμόρφωσαν τμήματα του πάρκου Πράτερ σε ένα είδος ανατολίτικης συνοικίας. «Ακόμη και ο Σάχης της Περσίας ήρθε στην έκθεση», σημειώνει ο επιμελητής Τομπίας Μέρικε του Weltmuseum της Βιέννης. Στο Πράτερ, μια περιοχή που σε έκταση αντιστοιχεί σε 350 γήπεδα ποδοσφαίρου, είχε δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος περίπατος. Το οργανωτικό και υλικοτεχνικό επίτευγμα ήταν άκρως εντυπωσιακό, παρατηρεί ο Σβαρτς, καθώς από τα πρώτα σχέδια μέχρι τα εγκαίνια της έκθεσης πέρασαν μόλις δύο χρόνια.
Λόγω των αντίξοων συνθηκών, οι επισκέπτες ήταν πολύ λιγότεροι από το αναμενόμενο
Όμως, μόλις μια εβδομάδα μετά τα εγκαίνια, το Χρηματιστήριο της Βιέννης κατέρρευσε, η κερδοσκοπική φούσκα έσκασε και η ανάπτυξη παραχώρησε τη θέση της στην ύφεση. Τελικά, λόγω και της χολέρας που ξέσπασε προκαλώντας πολυάριθμους θανάτους, αντί των 20 εκατομμυρίων επισκεπτών που προβλέπονταν, καταμετρήθηκαν μόνο περίπου επτά εκατομμύρια επισκέπτες.
Όμως, μόλις μια εβδομάδα μετά τα εγκαίνια, το Χρηματιστήριο της Βιέννης κατέρρευσε, η κερδοσκοπική φούσκα έσκασε και η ανάπτυξη παραχώρησε τη θέση της στην ύφεση. Τελικά, λόγω και της χολέρας που ξέσπασε προκαλώντας πολυάριθμους θανάτους, αντί των 20 εκατομμυρίων επισκεπτών που προβλέπονταν, καταμετρήθηκαν μόνο περίπου επτά εκατομμύρια επισκέπτες.
Η ιαπωνική επιρροή
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι η εμφάνιση της Ιαπωνίας, η οποία τα τελευταία 300 χρόνια ήταν σε απομόνωση, ήταν επίσης βαρυσήμαντη. Οι έγχρωμες ξυλογραφίες από την Άπω Ανατολή επηρέασαν τους καλλιτέχνες στην Ευρώπη με τα σχέδιά τους - και τελικά οδήγησαν στην Αρ Νουβό. «Ήταν η πρώτη φορά που ο καλλιτεχνικός κόσμος ασχολήθηκε σε τέτοιο βαθμό με την ιαπωνική τέχνη», λέει ο Μέρικε. Οι αρχιτέκτονες της περιόδου Αρ Νουβό, όπως ο Όττο Βάγκνερ και ο Γιόζεφ Χόφμαν, δεν θα είχαν αντιληφθεί αλλιώς τα φυτικά μοτίβα και τις συμμετρίες των φυτών.
Από την Έκθεση δεν έχουν απομείνει πολλά, ωστόσο σχεδιάζεται μία αναβίωσή της
Τέλος, ένα άλλο, δυσδιάκριτο έκθεμα από την Ιαπωνία και την Κίνα ήταν η σόγια, η χρήση της οποίας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Ακόμη, παρουσιάστηκε το καλαμάκι, κάτι που ήταν εντελώς άγνωστο σε πολλούς και άλλαξε τον τρόπο που πολλοί έπιναν τα κοκτέιλ τους.
Φυσικά, δεν έχουν απομείνει πολλά από το μεγάλο αυτό γεγονός. Η Ροτόντα κάηκε το 1937. Τώρα όμως μια εταιρεία θέλει να ολοκληρώσει μέχρι το καλοκαίρι ένα αντίστοιχο κτήριο ύψους 33 μέτρων, όπου οι αναμνήσεις εκείνης της εποχής θα αναβιώσουν σε μία νέα έκθεση πολυμέσων.
Ματίας Ρέντερ, dpa
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
Τέλος, ένα άλλο, δυσδιάκριτο έκθεμα από την Ιαπωνία και την Κίνα ήταν η σόγια, η χρήση της οποίας παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό. Ακόμη, παρουσιάστηκε το καλαμάκι, κάτι που ήταν εντελώς άγνωστο σε πολλούς και άλλαξε τον τρόπο που πολλοί έπιναν τα κοκτέιλ τους.
Φυσικά, δεν έχουν απομείνει πολλά από το μεγάλο αυτό γεγονός. Η Ροτόντα κάηκε το 1937. Τώρα όμως μια εταιρεία θέλει να ολοκληρώσει μέχρι το καλοκαίρι ένα αντίστοιχο κτήριο ύψους 33 μέτρων, όπου οι αναμνήσεις εκείνης της εποχής θα αναβιώσουν σε μία νέα έκθεση πολυμέσων.
Ματίας Ρέντερ, dpa
Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς
