Πόσο ελεύθερη είναι η έκφραση στα γερμανικά πανεπιστήμια

Οι κινητοποιήσεις για τη Γάζα έχουν προκαλέσει εδώ και καιρό διαμάχη γύρω από την ελευθερία έκφρασης στα πανεπιστήμια και τα όριά της. Πανεπιστημιακοί επικρίνουν το υπ. Παιδείας.

Σε πολλά πανεπιστήμια φοιτητές κινητοποιούνται υπέρ των Παλαιστινίων

Για τη Φιλελεύθερη Γερμανίδα υπουργό Παιδείας Μπετίνα Σταρκ-Βάτσινγκερ η πανεπιστημιακή ελευθερία είναι «σπουδαίο αγαθό». Κατά τα λεγόμενά της, η ελευθερία αποτελεί το θεμέλιο των πάντων: «Για τον τρόπο με τον οποίο ζούμε στη χώρα μας, για τη δημοκρατία μας, το κράτος δικαίου και την ευημερία μας».

Πρόκειται για μία ισχυρή δήλωση εν πρώτοις, η οποία έγινε μάλιστα λίγες ημέρες πριν από την 75η επέτειο για τη θέσπιση του Γερμανικού Συντάγματος (23 Μαΐου). Χιλιάδες επιστήμονες όμως στη συνέχεια, ζητούσαν σε ανοιχτή επιστολή την παραίτηση της υπουργού, κατηγορώντας την για κατάχρηση εξουσίας και εκφοβισμό – με άλλα λόγια για επίθεση ενάντια στην ελευθερία και συγκεκριμένα στην πανεπιστημιακή και επιστημονική ελευθερία, με φόντο τις πανεπιστημιακές καταλήψεις για τη Γάζα.

Οι εξελίξεις έκτοτε πήραν τη μορφή χιονοστιβάδας. Αιτία οι τελευταίες πληροφορίες περί εσωτερικής αλληλογραφίας της υφυπουργού Παιδείας και Έρευνας, Ζαμπίνε Ντέρινγκ, η οποία σύμφωνα με την εκπομπή Panorama, ζήτησε από τη νομική υπηρεσία του υπουργείου να διερευνήσει τη διακοπή χρηματοδότησης ερευνητών, οι οποίοι είχαν ταχθεί υπέρ των καταλήψεων στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου.

Η Ντέρινγκ υποχρεώθηκε τελικά σε παραίτηση, η οποία κοινοποιήθηκε επίσημα στον καγκελάριο Όλαφ Σολτς το πρωί της Δευτέρας. Η δε Σταρκ-Βάτσινγκερ, η οποία κάνει λόγο για άγνοια της αλληλογραφίας και ρήξη της εμπιστοσύνης με την υφυπουργό, συνεχίζει να εμφανίζεται υπέρμαχος της ελευθερίας και δεν παραιτείται, παρά τις πιέσεις.

Η οργισμένη αντίδραση της υπουργού Παιδείας
                        Η υπουργός Παιδείας Μπετίνα Σταρκ-Βάτσινγκερ

Στις αρχές Μαΐου η αστυνομία διέλυσε φιλοπαλαιστινιακή συγκέντρωση με σκηνές στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου. Οι φοιτητές διαδήλωναν ενάντια στις πρακτικές του ισραηλινού στρατού στη Γάζα και προσπάθησαν να καταλάβουν αίθουσες του πανεπιστημίου. Εκατοντάδες πανεπιστημιακοί τάχθηκαν σε ανοιχτή επιστολή τους κατά της αστυνομικής επιχείρησης. Μίλησαν απλώς για το δικαίωμά τους στην ειρηνική διαμαρτυρία – στο οποίο περιλαμβάνεται και η κατάληψη πανεπιστημιακών χώρων.

Η υπουργός Σταρκ-Βάτσινγκερ αντέδρασε τότε οργισμένα. Σε συνέντευξή της σε γερμανική εφημερίδα έθεσε το ερώτημα κατά πόσο οι υπογράφοντες την επιστολή διατυπώνουν τις θέσεις τους σύμφωνα με όσα ορίζει το Σύνταγμα. Σε αυτές τις δηλώσεις ήρθαν να προστεθούν οι νέες αποκαλύψεις περί έρευνας στα ενδότερα του υπ. Εσωτερικών για διακοπή κονδυλίων προς πανεπιστημιακούς που τοποθετήθηκαν δημόσια.

Ο πρόεδρος της Γερμανικής Διάσκεψης Πρυτάνεων, Βάλτερ Ρόζενταλ, ανέφερε ασκώντας κριτική ότι καθένας μπορεί να έχει τη δική του γνώμη... για το πώς εκφράζει κάποιος άλλος την άποψή του. Το να συνδέεται όμως αυτό με το ποια επιστημονικά έργα θα λάβουν χρηματοδότηση, αποτελεί παραβίαση της επιστημονικής ελευθερίας.

Στο κείμενο διαμαρτυρίας, το οποίο υπογράφουν περισσότεροι από 1.200 καθηγητές και λέκτορες από διάφορες χώρες διαβάζει κανείς μεταξύ άλλων: «Οι καταπιεστικοί έλεγχοι επιστημόνων που δημοσιοποιούν την κριτική τους επί κάποιων πολιτικών αποφάσεων αποτελούν γνωστές πρακτικές αυταρχικών καθεστώτων». Η εντύπωση και μόνο πως περιορίζεται η ελεύθερη, κοινωνική συζήτηση, αρκεί για να βλάψει την παγκόσμια φήμη του γερμανικού επιστημονικού χώρου».

Παγκόσμιες διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο στη Γάζα

              Η αστυνομία επεμβαίνει και διαλύει φιλοπαλαιστινακές φοιτητικές καταλήψεις

Την ανοιχτή επιστολή έχουν υπογράψει γνωστοί διανοούμενοι όπως o θεωρητικός της δημοκρατίας Βόλφγκανγκ Μέρκελ, η φιλόσοφος Ραχέλ Γιάγκι και ο κοινωνιολόγος Χάρτμουτ Ρόζα. Το ίδιο έκανε και η Σούζαν Μπερνόφσκι, μεταφράστρια και καθηγήτρια στο New Yorker Columbia University, η οποία είχε επικρίνει και την αντίστοιχη αστυνομική επιχείρηση στο δικό της πανεπιστήμιο τον περασμένο Απρίλιο:

«Είμαι συγκλονισμένη από τις προσπάθειες σε Γερμανία και ΗΠΑ να κατασταλούν και να φιμωθούν οι εκδηλώσεις στήριξης υπέρ της Παλαιστίνης. Πρόκειται για μία παραβίαση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης», δήλωσε στην DW η Μπερνόφσκι, η οποία είναι και η ίδια Εβραία. Την ίδια στιγμή τα αμερικανικά μέσα δυσφημούν τις φοιτητικές κινητοποιήσεις ξανά και ξανά ως αντισημιτικές – κάτι το οποίο δεν ισχύει σύμφωνα με την Μπερνόφσκι.

Κινητοποιήσεις ενάντια στον πόλεμο στη Γάζα δεν γίνονται όμως μόνο στα γερμανικά και τα αμερικανικά πανεπιστήμια – αντιθέτως, διαδηλώσεις και καταλήψεις γίνονται σε πανεπιστήμια ολόκληρου το κόσμου, στην Ευρώπη, την Αυστραλία και το Μεξικό. Η πίεση προς τις πανεπιστημιακές διοικήσεις για τον περιορισμό των κινητοποιήσεων αυτών είναι μεγάλη και η Μπερνόφσκι, όπως και πολλοί συνάδελφοί της, ανησυχεί πως η πολιτική ηγεσία θέλει να θέσει τα πανεπιστήμια υπό τον έλεγχό της.

Ζαμπίνε Κίζελμπαχ

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς