Οι αναθέσεις
δημοσίων συμβάσεων χωρίς διαγωνισμό σημειώνουν έξαρση τα τελευταία χρόνια.
Αρχικά να
αναφέρουμε ότι η αναγκαιότητα της διαδικασίας της απευθείας ανάθεσης για τη λειτουργία των δημοσίων φορέων,
αναγκαιότητα που αναγνωρίζεται και από τον νομοθέτη, δεν αμφισβητείται.
Όμως ο τεράστιος
αριθμός των απευθείας αναθέσεων αλλά και πρακτικές που ακολουθούνται εγείρουν
αμφισβητήσεις και πολλούς προβληματισμούς για την κατάτμηση έργων, την παραβίαση
της αρχής της οικονομικότητας και γενικότερα για την ακεραιότητα της
διαδικασίας.
Σύμφωνα με τα
στοιχεία του Κεντρικού Ηλεκτρονικού Μητρώου Δημοσίων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), όπως
δημοσιεύθηκαν στην έντυπη έκδοσης της εφημερίδας Ναυτεμπορική [1] δόθηκαν
με απευθείας ανάθεση το πρώτο εξάμηνο του 2024 οι τρεις στις τέσσερις δημόσιες
συμβάσεις του Δημοσίου και αφορούν υπηρεσίες, έργα, προμήθειες, τεχνικές ή
λοιπές συναφείς υπηρεσίες. Σε ποσοστό επί του συνόλου οι συμβάσεις με απευθείας
ανάθεση ανέρχονται στο 74,3%.
Σημειώνεται, ότι η
διαδικασία της απευθείας ανάθεσης ενισχύθηκε από την κυβέρνηση της ΝΔ, με την
αύξηση των ορίων για τις δημόσιες συμβάσεις από τις 20.000 ευρώ στις 30.000
ευρώ για υπηρεσίες και προμήθειες και από τις 30.000 ευρώ στις 60.000 για έργα
και προϊόντα και υπηρεσίες τεχνολογίας. Μετά από αυτήν την ενέργεια
καταγράφεται σημαντική αύξηση των απευθείας αναθέσεων.
Η συνήθης πλέον τακτική
της προσφυγής των αναθετουσών αρχών στις απευθείας αναθέσεις έχει προκαλέσει
τις παρεμβάσεις τόσο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, το οποίο σε έρευνά του το 2023 διαπίστωσε κατάχρηση της συγκεκριμένης
διαδικασίας αλλά και της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων που ζητεί
επανειλημμένως από τις αναθέτουσες αρχές να μην προχωρούν αβίαστα στη σύναψη
συμβάσεων απευθείας ανάθεσης αλλά να επιλέγουν τις προκηρύξεις διαγωνισμών.
Στην έκθεση ελέγχου
4/2023 του Ελεγκτικού Συνεδρίου [2] , που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο
του 2023, υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αναθέσεων που εγείρουν αρκετά ερωτήματα.
Διαπιστώνεται μεταξύ των άλλων ότι καθώς
δεν αιτιολογείται επαρκώς ο απρόβλεπτος και επείγων χαρακτήρας των αναγκών που
καλύπτονται με την προσφυγή στην εν λόγω διαδικασία, «οι αναθέτοντες φορείς
ταυτίζουν το «απρόβλεπτο» με το «επείγον». Ειδικότερα, με βάση το πόρισμα οι
δημόσιοι φορείς δεν προγραμματίζουν εγκαίρως και ορθολογικά την κάλυψη των
αναγκών τους ενώ δεν αιτιολογείται επαρκώς ο χαρακτήρας αυτών. Αξίζει δε να
σημειωθεί ότι το Ελεγκτικό Συνέδριο υπογραμμίζει σε πολλές περιπτώσεις δεν
καθορίζεται με σαφήνεια το αντικείμενο της σύμβασης, ο τρόπος υπολογισμού της
δαπάνης ενώ δεν παρέχονται εχέγγυα διαφάνειας ως προς την επιλογή του αναδόχου.
Μάλιστα το Ελεγκτικό Συνέδριο επεσήμανε ότι είναι σύνηθες το φαινόμενο οι
αναθέτοντες φορείς να εξαντλούν τα ανώτατα όρια που προβλέπει ο νόμος ή και το
«σπάσιμο» των συμβάσεων ώστε να είναι εντός των ορίων που επιτρέπεται η
απευθείας ανάθεση.
Η Ενιαία Αρχή
Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ) συνέταξε την έκθεση παρακολούθησης των δημοσίων
συμβάσεων περιόδου 2021 – 2023 [1] . Τα στοιχεία της έκθεσης για το
σύνολο του έτους 2023 είναι συντριπτικά: από το σύνολο 257.990 συμβάσεων που
υπογράφηκαν, οι 179.320 ήταν με απευθείας ανάθεση. Δηλαδή 7 στις 10 συμβάσεις δόθηκαν
με απευθείας ανάθεση.
Η Περιφέρεια Ηπείρου δυστυχώς δεν αποτελεί εξαίρεση
στον κανόνα της ροπής των Αναθετουσών Αρχών προς τις απευθείας αναθέσεις,
γεγονός που εγείρει έντονους προβληματισμούς και αμφισβητήσεις για την επιλογή και
τη σκοπιμότητα σε αρκετές περιπτώσεις της απευθείας ανάθεσης.
Μάλιστα τις
τελευταίες ημέρες μέρος της πανελλαδικής επικαιρότητας αποτελεί η ανάθεση, που
εγκρίθηκε κατά πλειοψηφία από την Περιφερειακή Επιτροπή, των 37.200 για τον έλεγχο των κλιματιστικών μονάδων του
κτιρίου της Περιφέρειας που τυχόν έχουν μείνει ανοιχτά από την πρωινή βάρδια
των εργαζομένων ή από τις απογευματινές συνεδριάσεις των συλλογικών οργάνων, το
κλείσιμο των παραθύρων, τα φώτα στις αίθουσες συνεδριάσεων και σε τυχόν
γραφεία, WC». Τόσο η ίδια η απόφαση όσο
και οι εξηγήσεις της Περιφερειακής Αρχής δεν αρκούν για την εν λόγω ανάθεση.
Η παράταξή μας
καταψήφισε τη συγκεκριμένη ανάθεση, όπως καταψηφίζει την πλειοψηφία των
απευθείας αναθέσεων.
Πάγια θέση μας
είναι όλες οι διαδικασίες αναθέσεων και ειδικά στις απευθείας αναθέσεις, όπου
υπάρχει έλλειψη διαγωνιστικής διαδικασίας, πρέπει να υπάρχουν τόσο επαρκείς
εγγυήσεις για τις διαδικασίες όσο και ξεκάθαρη τεκμηρίωση της αναγκαιότητας της
προσφυγής στην απευθείας ανάθεση. Πολλές
φορές η επίκληση της διαδικασίας του κατεπείγοντος για μια δαπάνη δεν
αποδεικνύει ότι αυτή ήταν και απρόβλεπτη.
Επιπλέον η κάλυψη
λειτουργικών αναγκών, οι εργασίες συντήρησης πρασίνου αλλά και εργασίες
πρόληψης με σκοπό τον περιορισμό των συνεπειών από τα έντονα καιρικά φαινόμενα
όπως για παράδειγμα καθαρισμός χειμάρρων, ρεμάτων, καθαρισμός δασών κ.α., δεν
μπορούν στο σύνολό τους να θεωρούνται απρόβλεπτες αφού εμφανίζονται πλέον με
μεγάλη συχνότητα.
Γενικότερα οι
απευθείας αναθέσεις δεν αποτελούν εργαλείο κάλυψης πάγιων αναγκών δηλαδή
αναγκών γνωστών, που μπορούν να προγραμματιστούν, παρά μόνον αν οι ανάγκες
αυτές είναι πολύ μικρής αξίας.
Για τους παραπάνω
λόγους καλούμε την περιφερειακή αρχή, η οποία έχει την αποκλειστική ευθύνη για
τις εισηγήσεις αλλά και τον κυρίαρχο λόγο στις εγκρίσεις των αναθέσεων, να
προβεί στις κατάλληλες ενέργειες ώστε κατά την επιλογή του είδους και της
διαδικασίας της ανάθεσης να διασφαλίζεται πλήρως το δημόσιο συμφέρον και να μην
υπάρχουν ζητήματα μη επαρκούς τεκμηρίωσης των απευθείας αναθέσεων.
Η παράταξή «Κοινό των Ηπειρωτών» θα καταθέσει το επόμενο διάστημα αίτημα συζήτησης σχετικά με τις απευθείας αναθέσεις στο Περιφερειακό Συμβούλιο καθώς και προτάσεις που αφορούν: α) την καταγραφή των αναγκών της Περιφέρειας Ηπείρου με σκοπό τον έγκαιρο και ορθολογικό τρόπο κάλυψή τους με την κατάλληλη διαδικασία β) την βελτίωση των υφιστάμενων διαδικασιών που ακολουθούνται αλλά και την προσθήκη νέων με σκοπό την ενίσχυση της διαφάνειας και την προσφυγή στη διαδικασία της απευθείας ανάθεσης παρά μόνο σε περιπτώσεις που είναι απόλυτα αναγκαία η χρήση της.
1.
«Βροχή» έπεσαν οι απευθείας
αναθέσεις στο εξάμηνο. Ναυτεμπορική.
2.
Έκθεση παρακολούθησης των δημοσίων
συμβάσεων περιόδου 2021 – 2023: https://www.eaadhsy.gr/index.php/category-articles-ethsies-ektheseis/775-ekthesi-parakoloythisis-ton-dimosion-symvaseon-periodou-2021-2023
3.
Έκθεση Ελέγχου 04/2023 του
Ελεγκτικού Συνεδρίου με τίτλο: «Απευθείας αναθέσεις: πότε οι απευθείας
αναθέσεις δημοσίων συμβάσεων ή οι αναθέσεις ύστερα από σύντομη διαδικασία
διαπραγμάτευσης διασφαλίζουν την αντικειμενική ακεραιότητα της διαδικασίας;». https://www.elsyn.gr/sites/default/files/%CE%95%CE%9A%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%97%20%CE%95%CE%9B%CE%95%CE%93%CE%A7%CE%9F%CE%A5%204%20%CE%91%CE%A0%CE%95%CE%A5%CE%98%CE%95%CE%99%CE%91%CE%A3%20%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%98%CE%95%CE%A3%CE%95%CE%99%CE%A3.pdf
«Κοινό των Ηπειρωτών»
