Ενέργεια, άμυνα, νέες προπτικές συνεργασίας στην κρίσιμη τριμερή. Δύσκολα διλήμματα με τον ενεργειακό χάρτη να αναδιαμορφώνεται. Σημαντική συνάντηση Μητσοτάκη-Αμπάς. 
Νετανιάχου, Χριστοδουλίδης, Μητσοτάκης στις 4 Σεπτεμβρίου 2023
Κατά την αυριανή, δέκατη κατά σειρά, Τριμερή Διάσκεψη Ηγετών Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, Μητσοτάκης, Χριστοδουλίδης, Νετανιάχου καλούνται να πιάσουν το νήμα της στρατηγικής σχέσης των χωρών τους, έχοντας μεσολαβήσει μία διετία με δραματικά γεγονότα που άλλαξε πολλά δεδομένα και ανέδειξε καινούργιες αναγκαιότητες και σχεδιασμούς.
Είναι, άλλωστε, σαφές ότι η σημερινή Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειος διαφέρει κατά πολύ από την εικόνα που παρουσίαζε τον Σεπτέμβριο του 2023,λίγες μόλις εβδομάδες πριν από τα δραματικά γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, όταν οι τρεις ηγέτες είχαν συναντηθεί στην Λευκωσία, με μία ατζέντα θεμάτων που ανταποκρινόταν σε μία πραγματικότητα που δεν υπάρχει πια.
Αντιθέτως, η παρούσα συγκυρία κρίνεται εξαιρετικά κρίσιμη, όχι μόνο εξαιτίας της εξαιρετικά ρευστής κατάστασης που επικρατεί στα ανοικτά μέτωπα της Γάζας, του Λιβάνου και της Συρίας, αλλά και ενόψει της πολύ σημαντικής κατ’ ιδίαν συνάντησης του Βενιαμίν Νετανιάχου με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπστις 29/12.
Πέραν αυτού, η πρόσφατη οριοθέτηση των ΑΟΖ Κύπρου-Λιβάνου, σε συνδυασμό με τις έντονες προσπάθειες των ΗΠΑ να σταθεροποιήσει τις ηγεσίες σε Βηρυτό και Δαμασκό, προβάλλοντας ως δέλεαρ την αξιοποίηση των ενεργειακών πηγών της περιοχής, όπως επίσης και η επικείμενη έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ την 1η Ιανουαρίου, εμπλουτίζουν την ατζέντα των θεμάτων της τριμερούς, γεγονός που αναδεικνύει νέες ευκαιρίες, αλλά και ποικίλες προκλήσεις.
Ζητούμενο η ενεργειακή ασφάλεια
Ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές τους προσεγγίσεις και τις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σε εσωτερικό και περιφερειακό επίπεδο, η τριμερής συνεργασία Αθηνών-Λευκωσίας-Ιερουσαλήμ συστάθηκε, αναπτύχθηκε και, εν τέλει, απέδειξε ότι άντεξε στον χρόνο, από το 2010 μέχρι σήμερα, επειδή αποφάσισαν ότι μόνο μέσα από την αμοιβαία συνεργασία τους θα είναι σε θέση να προάγουν την ενεργειακή τους ασφάλεια και την αξιοποίηση των κοιτασμάτων τους.
Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ θα πιάσουν το νήμα από το 2023
Παρότι το Ισραήλ πέτυχε να καταστήσει εξαγώγιμο το φυσικό αέριο των κοιτασμάτων του, το εμπόλεμο κλίμα που αντιμετωπίζει δεν διασφαλίζει επενδυτικές προοπτικές που προϋποθέτουν αμυντική σταθερότητα. Αντιστοίχως, Ελλάδα και Κύπρος επιζητούν στρατηγική ασφάλεια προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σταθερό υπόβαθρο προσέλκυσης επενδυτών.
Στην τριμερή των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ τον Δεκέμβριο του 2018 στην Μπεέρ Σέβα αναδείχθηκε για πρώτη φορά το Σχήμα 3+1, με τις Ηνωμένες Πολιτείες της πρώτης προεδρικής θητείας Τραμπ να προσδίδονται νέες προοπτικές. Ωστόσο, οι βάσιμοι επενδυτικοί προβληματισμοί βιωσιμότητας που μεσολάβησαν και το πολεμικό κλίμα που επακολούθησε, ήταν επόμενο να θέσουν σε δεύτερη μοίρα μεγαλεπήβολα ενεργειακά εγχειρήματα.
Από την άλλη πλευρά, οι νέες ισορροπίες που αρχίζουν να διαμορφώνονται, δημιουργούν ελπίδες βιωσιμότητας για τον ενεργειακό διάδρομο μεταξύ Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Μεσογείου- Ευρώπης (IMEC), στο πλαίσιο του οποίου ο τριμερής άξονας Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας θα μπορούσε να αποδώσει. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο ΥΠΕΞ της Κυπριακής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Κόμπος, περί της αναγκαιότητας για μια «νέα ανάγνωση του χάρτη», καταδεικνύοντας την πορεία του IMEC, περιγράφει απόλυτα την κοινή ενεργειακή ατζέντα, που αύριο τίθεται επί τάπητος εκ νέου.
Δεν είναι καθόλου τυχαία η περιοδεία του Ινδού πρωθυπουργού, Ναρέντρα Μόντι σε Ιορδανία και Αίγυπτο, η υπογραφή ενεργειακής συμφωνίας-μαμούθ της αμερικανικής Chevron με Ισραήλ και Αίγυπτο, ούτε βέβαια η πρόσφατη επίσκεψη στην Κύπρο του Εμιρατινού Προέδρου, Μοχάμαντ μπιν Ζάγιεντ Αλ-Ναχιάν. Σε σχέση με το παρελθόν, η ενεργειακή και ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας τόσο με τη Δύση, όσο και έως την Ινδική Υποήπειρο, θεωρείται περισσότερο ρεαλιστική και πραγματοποιήσιμη στο πλαίσιο των τωρινών διευρυμένων επενδυτικών προοπτικών.
Ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης
Η αναδιάταξη του ενεργειακού χάρτη προϋποθέτει σταθερά και σαφώς καθορισμένα σύνορα, ικανά να αποτελέσουν εγγύηση ειρήνης. Οπωσδήποτε, από μόνη της η τριμερής συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ δεν είναι σε θέση να επιλύσει τα συσσωρευμένα προβλήματα κυριαρχίας στην διένεξη Ισραήλ-Παλαιστινίων, στον ταραγμένο Λίβανο, στην (ακόμα) ασταθή Συρία ή στην Γάζα.
Είναι πλέον φανερό πάντως ότι οι πολιτικές ηγεσίες σε Αθήνα, Λευκωσία και Ιερουσαλήμ βλέπουν την κοινή αμυντική τους θωράκιση ως «μία καλή αρχή» για την μετεξέλιξη της Ανατολικής Μεσογείου σε μία περιοχή σταθερότητας, φιλόξενη για ενεργειακές επενδύσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα, έχει ήδη αρχίσει να προωθείται η «Ασπίδα του Αχιλλέα» και η ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς με ισραηλινή τεχνογνωσία, δεδομένης μάλιστα της αύξησης των ισραηλινών εξαγωγών σε οπλικά συστήματα, καθιστώντας το 2024 ως χρονιά με αποδόσεις-ρεκόρ στον συγκεκριμένο τομέα. Παρότι πρόσφατα σχετικά δημοσιεύματα για κοινή τριμερή «δύναμη ταχείας αποτροπής» δεν επιβεβαιώνονται επισήμως, οι ενδείξεις για την βασιμότητά τους είναι πολλές – και θεωρείται βέβαιο ότι θα συζητηθούν αύριο.
Eν αναμονή αμερικανικών διευκρινίσεων
Η διεθνής εικόνα του Ισραήλ σε διεθνές πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο έχει αναμφίβολα πληγεί την τελευταία διετία. Ελλάδα και Κύπρος απέδειξαν ότι είναι ικανές να τηρήσουν μια ισορροπημένη στάση σε επίπεδο ΕΕ και διεθνώς, διατηρώντας διαύλους επικοινωνίας με όλες τις πλευρές.
Με την Ελλάδα να έχει αποδείξει την αξιοπιστία της κατά την θητεία της ως μη-μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και με την Κύπρο να έχει αναδειχθεί πρωτοπόρα στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα συγκεντρώνοντας διεθνή στήριξη στο «Σχέδιο Αμάλθεια», Λευκωσία και Αθήνα προσβλέπουν σε ενίσχυση του εξισορροπητικού τους ρόλου δια της επικείμενης Ευρωπαϊκής Προεδρίας της Κύπρου.
Θεωρείται αυτονόητο ότι η ισραηλινή πλευρά προσβλέπει σε μία περισσότερο ισορροπημένη ευρωπαϊκή θεώρηση της μεσανατολικής πραγματικότητας. Πρόκειται για ένα αίτημα δύσκολο, που αποτελεί ένα δύσκολο διπλωματικό στοίχημα για την κυπριακή πλευρά.
Από την άλλη όμως, πολλές απορίες για το φλέγον ζήτημα της «Γάζας της επόμενης μέρας» ή των μετώπων Λιβάνου και Συρίας είναι πιθανόν να βρουν τις απαντήσεις τους μετά τη συνάντηση Τραμπ-Νετανιάχου στις 29/12. Έτσι, Λευκωσία και Αθήνα δεν θα βιαστούν να τοποθετηθούν, τη στιγμή μάλιστα που το ίδιο το Ισραήλ αναμένει αμερικανικές διευκρινίσεις.
«Έντιμοι διαμεσολαβητές» Ελλάδα και Κύπρος
Τέλος, εξαιρετικά σημαντική αναμένεται η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής αρχής, Μαχμούντ Αμπάς. Αναμφίβολα, με αυτόν τον τρόπο, ο κ. Μητσοτάκης επιδιώκει να επαναδιαβεβαιώσει την πάγια θέση της Ελλάδας υπέρ της λύσης των δύο κρατών, δίνοντας συγχρόνως απάντηση σε μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινής γνώμης που επικρίνει τις στενές ελληνοϊσραηλινές σχέσεις, ειδικά από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και εντεύθεν.
Συνάντηση Μητσοτάκη-Aμπάς τις επόμενες μέρες
Ωστόσο, η ελληνική κίνηση έρχεται σε μία συγκυρία αλλεπάλληλων αποτυχιών των προσπαθειών της Τουρκίας να αναλάβει ρόλο επί του πεδίου στη Γάζα, παρότι αναδείχθηκε από την Ουάσινγκτον σε εγγυήτρια χώρα του σχεδίου Τραμπ.
Η Αθήνα θα επιδιώξει να υπενθυμίσει στην παλαιστινιακή πλευρά ότι τόσο η Ελλάδα, όσο και η Κυπριακή Προεδρία στην ΕΕ, έχουν τις προϋποθέσεις να καταστούν «έντιμοι διαμεσολαβητές», συνομιλώντας με την ισραηλινή ηγεσία και δίνοντας ισότιμο βάρος στα παλαιστινιακά αιτήματα.
=Aνάλυση DW=
Νετανιάχου, Χριστοδουλίδης, Μητσοτάκης στις 4 Σεπτεμβρίου 2023
Κατά την αυριανή, δέκατη κατά σειρά, Τριμερή Διάσκεψη Ηγετών Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, Μητσοτάκης, Χριστοδουλίδης, Νετανιάχου καλούνται να πιάσουν το νήμα της στρατηγικής σχέσης των χωρών τους, έχοντας μεσολαβήσει μία διετία με δραματικά γεγονότα που άλλαξε πολλά δεδομένα και ανέδειξε καινούργιες αναγκαιότητες και σχεδιασμούς.
Είναι, άλλωστε, σαφές ότι η σημερινή Μέση Ανατολή και Ανατολική Μεσόγειος διαφέρει κατά πολύ από την εικόνα που παρουσίαζε τον Σεπτέμβριο του 2023,λίγες μόλις εβδομάδες πριν από τα δραματικά γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, όταν οι τρεις ηγέτες είχαν συναντηθεί στην Λευκωσία, με μία ατζέντα θεμάτων που ανταποκρινόταν σε μία πραγματικότητα που δεν υπάρχει πια.
Αντιθέτως, η παρούσα συγκυρία κρίνεται εξαιρετικά κρίσιμη, όχι μόνο εξαιτίας της εξαιρετικά ρευστής κατάστασης που επικρατεί στα ανοικτά μέτωπα της Γάζας, του Λιβάνου και της Συρίας, αλλά και ενόψει της πολύ σημαντικής κατ’ ιδίαν συνάντησης του Βενιαμίν Νετανιάχου με τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπστις 29/12.
Πέραν αυτού, η πρόσφατη οριοθέτηση των ΑΟΖ Κύπρου-Λιβάνου, σε συνδυασμό με τις έντονες προσπάθειες των ΗΠΑ να σταθεροποιήσει τις ηγεσίες σε Βηρυτό και Δαμασκό, προβάλλοντας ως δέλεαρ την αξιοποίηση των ενεργειακών πηγών της περιοχής, όπως επίσης και η επικείμενη έναρξη της Κυπριακής Προεδρίας της ΕΕ την 1η Ιανουαρίου, εμπλουτίζουν την ατζέντα των θεμάτων της τριμερούς, γεγονός που αναδεικνύει νέες ευκαιρίες, αλλά και ποικίλες προκλήσεις.
Ζητούμενο η ενεργειακή ασφάλεια
Ανεξάρτητα από τις ιδεολογικές τους προσεγγίσεις και τις ιδιαιτερότητες των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν σε εσωτερικό και περιφερειακό επίπεδο, η τριμερής συνεργασία Αθηνών-Λευκωσίας-Ιερουσαλήμ συστάθηκε, αναπτύχθηκε και, εν τέλει, απέδειξε ότι άντεξε στον χρόνο, από το 2010 μέχρι σήμερα, επειδή αποφάσισαν ότι μόνο μέσα από την αμοιβαία συνεργασία τους θα είναι σε θέση να προάγουν την ενεργειακή τους ασφάλεια και την αξιοποίηση των κοιτασμάτων τους.
Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ θα πιάσουν το νήμα από το 2023Παρότι το Ισραήλ πέτυχε να καταστήσει εξαγώγιμο το φυσικό αέριο των κοιτασμάτων του, το εμπόλεμο κλίμα που αντιμετωπίζει δεν διασφαλίζει επενδυτικές προοπτικές που προϋποθέτουν αμυντική σταθερότητα. Αντιστοίχως, Ελλάδα και Κύπρος επιζητούν στρατηγική ασφάλεια προκειμένου να δημιουργηθεί ένα σταθερό υπόβαθρο προσέλκυσης επενδυτών.
Στην τριμερή των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ τον Δεκέμβριο του 2018 στην Μπεέρ Σέβα αναδείχθηκε για πρώτη φορά το Σχήμα 3+1, με τις Ηνωμένες Πολιτείες της πρώτης προεδρικής θητείας Τραμπ να προσδίδονται νέες προοπτικές. Ωστόσο, οι βάσιμοι επενδυτικοί προβληματισμοί βιωσιμότητας που μεσολάβησαν και το πολεμικό κλίμα που επακολούθησε, ήταν επόμενο να θέσουν σε δεύτερη μοίρα μεγαλεπήβολα ενεργειακά εγχειρήματα.
Από την άλλη πλευρά, οι νέες ισορροπίες που αρχίζουν να διαμορφώνονται, δημιουργούν ελπίδες βιωσιμότητας για τον ενεργειακό διάδρομο μεταξύ Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Μεσογείου- Ευρώπης (IMEC), στο πλαίσιο του οποίου ο τριμερής άξονας Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας θα μπορούσε να αποδώσει. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο ΥΠΕΞ της Κυπριακής Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Κόμπος, περί της αναγκαιότητας για μια «νέα ανάγνωση του χάρτη», καταδεικνύοντας την πορεία του IMEC, περιγράφει απόλυτα την κοινή ενεργειακή ατζέντα, που αύριο τίθεται επί τάπητος εκ νέου.
Δεν είναι καθόλου τυχαία η περιοδεία του Ινδού πρωθυπουργού, Ναρέντρα Μόντι σε Ιορδανία και Αίγυπτο, η υπογραφή ενεργειακής συμφωνίας-μαμούθ της αμερικανικής Chevron με Ισραήλ και Αίγυπτο, ούτε βέβαια η πρόσφατη επίσκεψη στην Κύπρο του Εμιρατινού Προέδρου, Μοχάμαντ μπιν Ζάγιεντ Αλ-Ναχιάν. Σε σχέση με το παρελθόν, η ενεργειακή και ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου-Ελλάδας τόσο με τη Δύση, όσο και έως την Ινδική Υποήπειρο, θεωρείται περισσότερο ρεαλιστική και πραγματοποιήσιμη στο πλαίσιο των τωρινών διευρυμένων επενδυτικών προοπτικών.
Ενίσχυση της αμυντικής θωράκισης
Η αναδιάταξη του ενεργειακού χάρτη προϋποθέτει σταθερά και σαφώς καθορισμένα σύνορα, ικανά να αποτελέσουν εγγύηση ειρήνης. Οπωσδήποτε, από μόνη της η τριμερής συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ δεν είναι σε θέση να επιλύσει τα συσσωρευμένα προβλήματα κυριαρχίας στην διένεξη Ισραήλ-Παλαιστινίων, στον ταραγμένο Λίβανο, στην (ακόμα) ασταθή Συρία ή στην Γάζα.
Είναι πλέον φανερό πάντως ότι οι πολιτικές ηγεσίες σε Αθήνα, Λευκωσία και Ιερουσαλήμ βλέπουν την κοινή αμυντική τους θωράκιση ως «μία καλή αρχή» για την μετεξέλιξη της Ανατολικής Μεσογείου σε μία περιοχή σταθερότητας, φιλόξενη για ενεργειακές επενδύσεις.
Υπό αυτό το πρίσμα, έχει ήδη αρχίσει να προωθείται η «Ασπίδα του Αχιλλέα» και η ενίσχυση της Εθνικής Φρουράς με ισραηλινή τεχνογνωσία, δεδομένης μάλιστα της αύξησης των ισραηλινών εξαγωγών σε οπλικά συστήματα, καθιστώντας το 2024 ως χρονιά με αποδόσεις-ρεκόρ στον συγκεκριμένο τομέα. Παρότι πρόσφατα σχετικά δημοσιεύματα για κοινή τριμερή «δύναμη ταχείας αποτροπής» δεν επιβεβαιώνονται επισήμως, οι ενδείξεις για την βασιμότητά τους είναι πολλές – και θεωρείται βέβαιο ότι θα συζητηθούν αύριο.
Eν αναμονή αμερικανικών διευκρινίσεων
Η διεθνής εικόνα του Ισραήλ σε διεθνές πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο έχει αναμφίβολα πληγεί την τελευταία διετία. Ελλάδα και Κύπρος απέδειξαν ότι είναι ικανές να τηρήσουν μια ισορροπημένη στάση σε επίπεδο ΕΕ και διεθνώς, διατηρώντας διαύλους επικοινωνίας με όλες τις πλευρές.
Με την Ελλάδα να έχει αποδείξει την αξιοπιστία της κατά την θητεία της ως μη-μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και με την Κύπρο να έχει αναδειχθεί πρωτοπόρα στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα συγκεντρώνοντας διεθνή στήριξη στο «Σχέδιο Αμάλθεια», Λευκωσία και Αθήνα προσβλέπουν σε ενίσχυση του εξισορροπητικού τους ρόλου δια της επικείμενης Ευρωπαϊκής Προεδρίας της Κύπρου.
Θεωρείται αυτονόητο ότι η ισραηλινή πλευρά προσβλέπει σε μία περισσότερο ισορροπημένη ευρωπαϊκή θεώρηση της μεσανατολικής πραγματικότητας. Πρόκειται για ένα αίτημα δύσκολο, που αποτελεί ένα δύσκολο διπλωματικό στοίχημα για την κυπριακή πλευρά.
Από την άλλη όμως, πολλές απορίες για το φλέγον ζήτημα της «Γάζας της επόμενης μέρας» ή των μετώπων Λιβάνου και Συρίας είναι πιθανόν να βρουν τις απαντήσεις τους μετά τη συνάντηση Τραμπ-Νετανιάχου στις 29/12. Έτσι, Λευκωσία και Αθήνα δεν θα βιαστούν να τοποθετηθούν, τη στιγμή μάλιστα που το ίδιο το Ισραήλ αναμένει αμερικανικές διευκρινίσεις.
«Έντιμοι διαμεσολαβητές» Ελλάδα και Κύπρος
Τέλος, εξαιρετικά σημαντική αναμένεται η συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού με τον πρόεδρο της Παλαιστινιακής αρχής, Μαχμούντ Αμπάς. Αναμφίβολα, με αυτόν τον τρόπο, ο κ. Μητσοτάκης επιδιώκει να επαναδιαβεβαιώσει την πάγια θέση της Ελλάδας υπέρ της λύσης των δύο κρατών, δίνοντας συγχρόνως απάντηση σε μεγάλη μερίδα της ελληνικής κοινής γνώμης που επικρίνει τις στενές ελληνοϊσραηλινές σχέσεις, ειδικά από τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου και εντεύθεν.
Συνάντηση Μητσοτάκη-Aμπάς τις επόμενες μέρεςΩστόσο, η ελληνική κίνηση έρχεται σε μία συγκυρία αλλεπάλληλων αποτυχιών των προσπαθειών της Τουρκίας να αναλάβει ρόλο επί του πεδίου στη Γάζα, παρότι αναδείχθηκε από την Ουάσινγκτον σε εγγυήτρια χώρα του σχεδίου Τραμπ.
Η Αθήνα θα επιδιώξει να υπενθυμίσει στην παλαιστινιακή πλευρά ότι τόσο η Ελλάδα, όσο και η Κυπριακή Προεδρία στην ΕΕ, έχουν τις προϋποθέσεις να καταστούν «έντιμοι διαμεσολαβητές», συνομιλώντας με την ισραηλινή ηγεσία και δίνοντας ισότιμο βάρος στα παλαιστινιακά αιτήματα.
Γαβριήλ Χαρίτος, Ιερουσαλήμ-D.W
Tags
ΕΥΡΩΠΗ