Ναφτάλι Φιρστ: Επώδυνες μνήμες από το ολοκαύτωμα

Επέζησε από δύο στρατόπεδα εξόντωνσης. Ήταν ένα δωδεκάχρονο παιδί. Σήμερα, 88 χρονών, νοιώθει την ανάγκη να μιλήσει. Για τις τραυματικές εμπειρίες του. Για την πορεία θανάτου μέσα στο χιόνι, δίπλα σε πτώματα.

Ήρθε στον προορισμό του. Ήταν σχεδόν 10 ώρες καθ' οδόν και τώρα ανεβαίνει τα 50 ή 60 σιδερένια σκαλοπάτια προς την αίθουσα εκθέσεων Zollverein του Έσσεν, που παλαιότερα ήταν τμήμα ενός ορυχείου. Με αργά βήματα διασχίζει την έκθεση και στέκεται δίπλα σε μια μεγάλη φωτογραφία. Δική του φωτογραφία. Παίρνει στα χέρια το άλμπουμ με άλλες φωτογραφίες που ξεφύλλιζε ήδη στο αεροπλάνο. Ποτέ δεν ταξιδεύει χωρίς αυτές τις φωτογραφίες. Δείχνουν ένα δωδεκάχρονο αγόρι, τον Ναφτάλι Φιρστς, έναν σκελετό, πιο κοντά στο θάνατο παρά στη ζωή. Είναι ένα εβραιόπουλο από τη Μπρατισλάβα, 4 ημέρες πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μπούχενβαλντ.

«Κάθε βήμα ήταν ένα μαρτύριο»

Ο Ναφτάλι Φιρστ στην έκθεση του Έσεν

Είναι μια μακρά ημέρα για τον Ναφτάλι Φιρστς. Λίγο πριν τις 5 το πρωί το ταξί τον μετέφερε στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ, όπου τον περίμεναν κόρη, γαμπρός και δυο εγγόνια. Τα μεσάνυχτα θα γυρνούσε πίσω στο σπίτι του. Όλα αυτά για μια συγκλονιστική έκθεση. Ο εκθεσιακός χώρος Zollverein δείχνει φωτογραφίες από 75 επιζώντες του ολοκαυτώματος. Τίτλος της έκθεσης: "Survivors". Ηλικιωμένα πρόσωπα, που ο φημισμένος φωτογράφος Μάρτιν Σέλερ τα κάνει να μιλούν. Στο αεροπλάνο ο Νταφτάλι Φιρστ κάνει και πάλι ένα επώδυνο ταξίδι. Μιλά στην DW για την πορεία θανάτου των φυλακισμένων, την οποία έπρεπε να κάνουν άρρωστοι και εξασθενημένοι αφήνοντας πίσω τους το Μπούχενβαλντ. Μια πορεία μέσα στο χιόνι, δίπλα σε πτώματα. «Κάθε βήμα ήταν ένα μαρτύριο», διηγείται. «Θυμάμαι ότι παρακαλούσα έναν γερμανό φρουρό να με δέσει σε άμαξα, για να βαδίζω πιο εύκολα, αλλά μου το απαγόρευσε. Και τώρα μετακινούμαι στη Γερμανία με αεροπλάνο για να συναντήσω την καγκελάριο Μέρκελ».

Στο αεροσκάφος της Λουφτβάφε, σε μια τόσο συμβολική πτήση, ταξιδεύει ένας ροζιασμένος και όλο χιούμορ γηραιός κύριος με κάτασπρα μαλλιά και απαλά μάτια. Υπάρχει ακόμη εκείνη η φωτογραφία, που βγήκε τον Απρίλιο του 1945 στο Μπούχενβαλντ και δημοσιεύτηκε μόλις δεκαετίες αργότερα. Δείχνει τον μικρό Ναφτάλι, ανάμεσα σε ζωντανούς σκελετούς. «Δεν μας έσωσαν, όποιος ήταν εκεί, κανείς δεν σώθηκε» λέει και αναφέρει τον τίτλο του βιβλίου του. «Σαν καυσόξυλα στην φωτιά της φρίκης – Μια οικογένεια επιζεί το ολοκαύτωμα». «Ο πόνος, οι σκέψεις μου δεν έχουν φύγει, με συνοδεύουν», λέει. 

Ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον

Η φωτογραφία του στην έκθεση "Survivors" δίπλα στη Μέρκελ

Και όταν, ώρες αργότερα, μετά την ομιλία της Άνγκελα Μέρκελ, παίρνει τον λόγο, παραθέτει και τις μνήμες τόσων πολλών άλλων, τόσων παιδιών. 232.000 παιδιά εκτόπισαν οι Ναζί στο Άουσβιτς. Μόνο λίγες χιλιάδες επέζησαν. Στα εγκαίνια της έκθεσης μιλούν οι επίσημοι, ο πρωθυπουργός της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Μάνφρεντ Λάσετ, και η καγκελάριος Μέρκελ. Καλές, τυπικές ομιλίες πολιτικών για μια στρογγυλή επέτειο, αυτή τη φορά για τα 75 χρόνια από την απελευθέρωση του Άουσβιτς. Και μετά μιλά ο ζωντανός μάρτυρας της ιστορίας, επιζών από τα κρεματόρια, με ήσυχη φωνή διηγείται. Πως το ολοκαύτωμα του πήρε σχεδόν τη ζωή, πώς άλλαξε κατόπιν τη ζωή του.

Μόλις το 2005 άνοιξε το στόμα του για να μιλήσει για όλα αυτά. Για το ότι δεν ήθελε να επιστρέψει στη Γερμανία ή να μιλήσει Γερμανικά. Σήμερα συμμετέχει ευκαιριακά σε ομιλίες και εκδηλώσεις μνήμης στη Γερμανία ή στην Αυστρία. «Ό,τι έγινε νομίζω ότι μπορεί να ξανασυμβεί» φοβάται. «Τότε δεν βρισκόμαστε σε άλλον πλανήτη. ‘Άνθρωποι έκαναν τέτοιες αγριότητες, σήμερα η κατάσταση χειροτερεύει», λέει. «΄Έχω την υποχρέωση να διηγούμαι, γιατί οι άνθρωποι δεν πρέπει να πιστεύουν ότι δεν έγινε τίποτα». Μετά από τη φωτογράφιση με την καγκελάριο το πούλμαν με τον Φιρστ και την οικογένειά του παίρνει το δρόμο προς το αεροδρόμιο. Τον συνοδεύει ο υφυπουργός Άμυνας. Ήταν μια μακρά ημέρα ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον.

Κρίστοφ Στρακ

Επιμέλεια: Ειρήνη Αναστασοπούλου