Bακτήρια υπάρχουν παντού. Κάποια από αυτά είναι ακίνδυνα, άλλα ωφέλιμα, ενώ υπάρχουν κι εκείνα που είναι εξαιρετικά επικίνδυνα – και ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από βακτηριακές λοιμώξεις, ακόμα και μετά από χρήση αντιβιοτικών. Αυτό συμβαίνει επειδή τα φάρμακα συχνά δεν είναι πλέον αποτελεσματικά, καθώς τα βακτήρια έχουν γίνει ανθεκτικότερα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), η ανθεκτικότητα των βακτηρίων στα αντιβιοτικά προκάλεσε το 2019 περίπου 1,27 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως.
Η διαφορά μεταξύ αντοχής στα αντιβιοτικά και μικροβιακής αντοχής
Τα αντιβιοτικά δεν προστατεύουν πάντα από τις βακτηριδιακές λοιμώξεις
Σήμερα επικεντρωνόμαστε στην αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά, με αφορμή την εβδομάδα ευαισθητοποίησης για το θέμα που έχει κηρύξει από τη Δευτέρα, 18 Νοεμβρίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Αντίθετα, ο όρος «μικροβιακή αντοχή» (ΜΑ) αναφέρεται σε όλους τους τύπους μικροοργανισμών – βακτήρια, παράσιτα, ιούς και μύκητες - που έχουν προσαρμοστεί, ούτως ώστε να αποδεικνύονται ανθεκτικοί στις συνήθεις θεραπείες.
Το πρόβλημα έγκειται στο ότι τα υπάρχοντα φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά έως και καθόλου. Εναλλακτικές λύσεις συχνά δεν υπάρχουν, καθιστώντας ακόμη και ορισμένες παθήσεις που είναι κατά βάση θεραπεύσιμες, όπως οι ουρολοιμώξεις, θανατηφόρες.
Πώς αξιολογούνται τα βακτήρια ως «επικίνδυνα»;
Ο ΠΟΥ κατατάσσει τα βακτήρια βάσει διαφόρων κριτηρίων:Ποσοστά θνησιμότητας
Συχνότητα εμφάνισης (αριθμός λοιμώξεων)
Επιβάρυνση της υγείας
Εξέλιξη της ανθεκτικότητας
Μεταδοτικότητα
Δυνατότητα πρόληψης
Δυνατότητες θεραπείας
Αναπτυξιακή πορεία νέων φαρμάκων
Σήμερα επικεντρωνόμαστε στην αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά, με αφορμή την εβδομάδα ευαισθητοποίησης για το θέμα που έχει κηρύξει από τη Δευτέρα, 18 Νοεμβρίου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Αντίθετα, ο όρος «μικροβιακή αντοχή» (ΜΑ) αναφέρεται σε όλους τους τύπους μικροοργανισμών – βακτήρια, παράσιτα, ιούς και μύκητες - που έχουν προσαρμοστεί, ούτως ώστε να αποδεικνύονται ανθεκτικοί στις συνήθεις θεραπείες.
Το πρόβλημα έγκειται στο ότι τα υπάρχοντα φάρμακα είναι λιγότερο αποτελεσματικά έως και καθόλου. Εναλλακτικές λύσεις συχνά δεν υπάρχουν, καθιστώντας ακόμη και ορισμένες παθήσεις που είναι κατά βάση θεραπεύσιμες, όπως οι ουρολοιμώξεις, θανατηφόρες.
Πώς αξιολογούνται τα βακτήρια ως «επικίνδυνα»;
Ο ΠΟΥ κατατάσσει τα βακτήρια βάσει διαφόρων κριτηρίων:Ποσοστά θνησιμότητας
Συχνότητα εμφάνισης (αριθμός λοιμώξεων)
Επιβάρυνση της υγείας
Εξέλιξη της ανθεκτικότητας
Μεταδοτικότητα
Δυνατότητα πρόληψης
Δυνατότητες θεραπείας
Αναπτυξιακή πορεία νέων φαρμάκων
Τα βακτήρια Escherichia Coli προκαλούν διάρροια, ουρολοιμώξεις, πνευμονία και σηψαιμία
Τα βακτήρια βαθμολογούνται με βάση τα παραπάνω κριτήρια και στη συνέχεια κατατάσσονται σε μία σειρά επικινδυνότητας. Η λίστα του ΠΟΥ για το 2024 περιλαμβάνει 24 βακτήρια, με 8 από αυτά να ξεχωρίζουν.
1. Η Κλεμπσιέλλα της πνευμονίας (Klebsiella pneumoniae)
Το είδος Klebsiella εντοπίζεται στο έντερο και στα ανθρώπινα κόπρανα. Το Klebsiella pneumoniae προκαλεί πνευμονία, σηψαιμία και λοιμώξεις μετά από τραυματισμούς. Αν εισέλθει στο νευρικό σύστημα, μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα. Στα νοσοκομεία μπορεί να εξελιχθεί σε υπερμικρόβιο που είναι πολυανθεκτικό, καθιστώντας τις θεραπείες με αντιβιοτικά αναποτελεσματικές. Είναι επίσης ανθεκτικό στα αντιβιοτικά της «οικογένειας» καρβαπενέμες, που χρησιμοποιούνται όταν όλες οι άλλες θεραπείες αποτυγχάνουν.
2. Το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli - E. coli)
Όπως τα βακτήρια Klebsiella, τα E. coli βρίσκονται συνήθως στο έντερο ανθρώπων και ζώων καθώς και στο περιβάλλον, στα τρόφιμα και στο νερό. Αν και τα περισσότερα είδη E. coli είναι ακίνδυνα, μερικά προκαλούν διάρροια, ουρολοιμώξεις, πνευμονία και σηψαιμία. Το E. coli είναι ανθεκτικό στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς και στις καρβαπενέμες.
3. Το βακτήριο Acinetobacter baumannii
Το Acinetobacter baumannii είναι ίσως το πιο σημαντικό είδος ακινητοβακτηριδίου και συνδέεται με νοσοκομειακές λοιμώξεις, ειδικά σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Είναι επίσης ανθεκτικό στις καρβαπενέμες.
4. Το Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis)
Το Mycobacterium tuberculosis προκαλεί φυματίωση (TB), μια δυνητικά θανατηφόρα βακτηριακή λοίμωξη των πνευμόνων. Μερικά στελέχη είναι πολυανθεκτικά. Το 2023, η φυματίωση προκάλεσε 1,25 εκατομμύρια θανάτους, καθιστώντας τη μία από τις κύριες αιτίες θανάτου από λοιμώξεις.
5. Η Σαλμονέλλα ορότυπος Typhi (Salmonella Typhi)
Η Salmonella Typhi προκαλεί τύφο, μια σοβαρή ασθένεια που πλήττει περιοχές με ανεπαρκείς υγειονομικές συνθήκες. Είναι ανθεκτική στα αντιβιοτικά φάρμακα φθοριοκινολόνης.
6. Η Σιγκέλλα (Shigella)
Τα βακτήρια Shigella προκαλούν διάρροια, κοιλιακό άλγος και πυρετό. Μεταδίδονται μέσω μολυσμένων τροφίμων, νερού ή σεξουαλικά και είναι επίσης ανθεκτικά στα αντιβιοτικά φθοριοκινολόνης.
7. Enterococcus faecium
Ζει στη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις, όπως ουρολοιμώξεις ή νεφρική ανεπάρκεια – κυρίως στους διαβητικούς. Το βακτήριο είναι ανθεκτικό στη βανκομυκίνη.
8. Pseudomonas aeruginosa
Προκαλεί λοιμώξεις αίματος, πνευμόνων και ουροποιητικού συστήματος, συχνά μετά από χειρουργικές επεμβάσεις. Είναι πολυανθεκτικό, ακόμη και στις καρβαπενέμες.
Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου
Τσουλφικάρ Αμπάνι
Τα βακτήρια βαθμολογούνται με βάση τα παραπάνω κριτήρια και στη συνέχεια κατατάσσονται σε μία σειρά επικινδυνότητας. Η λίστα του ΠΟΥ για το 2024 περιλαμβάνει 24 βακτήρια, με 8 από αυτά να ξεχωρίζουν.
1. Η Κλεμπσιέλλα της πνευμονίας (Klebsiella pneumoniae)
Το είδος Klebsiella εντοπίζεται στο έντερο και στα ανθρώπινα κόπρανα. Το Klebsiella pneumoniae προκαλεί πνευμονία, σηψαιμία και λοιμώξεις μετά από τραυματισμούς. Αν εισέλθει στο νευρικό σύστημα, μπορεί να προκαλέσει μηνιγγίτιδα. Στα νοσοκομεία μπορεί να εξελιχθεί σε υπερμικρόβιο που είναι πολυανθεκτικό, καθιστώντας τις θεραπείες με αντιβιοτικά αναποτελεσματικές. Είναι επίσης ανθεκτικό στα αντιβιοτικά της «οικογένειας» καρβαπενέμες, που χρησιμοποιούνται όταν όλες οι άλλες θεραπείες αποτυγχάνουν.
2. Το εντεροαιμορραγικό κολοβακτηρίδιο (Escherichia coli - E. coli)
Όπως τα βακτήρια Klebsiella, τα E. coli βρίσκονται συνήθως στο έντερο ανθρώπων και ζώων καθώς και στο περιβάλλον, στα τρόφιμα και στο νερό. Αν και τα περισσότερα είδη E. coli είναι ακίνδυνα, μερικά προκαλούν διάρροια, ουρολοιμώξεις, πνευμονία και σηψαιμία. Το E. coli είναι ανθεκτικό στις κεφαλοσπορίνες τρίτης γενιάς και στις καρβαπενέμες.
3. Το βακτήριο Acinetobacter baumannii
Το Acinetobacter baumannii είναι ίσως το πιο σημαντικό είδος ακινητοβακτηριδίου και συνδέεται με νοσοκομειακές λοιμώξεις, ειδικά σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Είναι επίσης ανθεκτικό στις καρβαπενέμες.
4. Το Μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis)
Το Mycobacterium tuberculosis προκαλεί φυματίωση (TB), μια δυνητικά θανατηφόρα βακτηριακή λοίμωξη των πνευμόνων. Μερικά στελέχη είναι πολυανθεκτικά. Το 2023, η φυματίωση προκάλεσε 1,25 εκατομμύρια θανάτους, καθιστώντας τη μία από τις κύριες αιτίες θανάτου από λοιμώξεις.
5. Η Σαλμονέλλα ορότυπος Typhi (Salmonella Typhi)
Η Salmonella Typhi προκαλεί τύφο, μια σοβαρή ασθένεια που πλήττει περιοχές με ανεπαρκείς υγειονομικές συνθήκες. Είναι ανθεκτική στα αντιβιοτικά φάρμακα φθοριοκινολόνης.
6. Η Σιγκέλλα (Shigella)
Τα βακτήρια Shigella προκαλούν διάρροια, κοιλιακό άλγος και πυρετό. Μεταδίδονται μέσω μολυσμένων τροφίμων, νερού ή σεξουαλικά και είναι επίσης ανθεκτικά στα αντιβιοτικά φθοριοκινολόνης.
7. Enterococcus faecium
Ζει στη μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου αλλά μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις, όπως ουρολοιμώξεις ή νεφρική ανεπάρκεια – κυρίως στους διαβητικούς. Το βακτήριο είναι ανθεκτικό στη βανκομυκίνη.
8. Pseudomonas aeruginosa
Προκαλεί λοιμώξεις αίματος, πνευμόνων και ουροποιητικού συστήματος, συχνά μετά από χειρουργικές επεμβάσεις. Είναι πολυανθεκτικό, ακόμη και στις καρβαπενέμες.
Επιμέλεια: Χρύσα Βαχτσεβάνου
Τσουλφικάρ Αμπάνι
